Σελίδα λογοτεχνίας-Μέρος 1ο

Ιγνάτης Ψάνης-Πέτρος Καναρίδης

¨Τούτος ο σύγχρονος κόσμος που ζούμε την χρειάζεται την ποίηση. Η ποίηση έχει τις ρίζες της στην ανθρώπινη ανάσα και τι θα γινόμασταν αν η ποίηση λιγόστευε;¨ Τα λόγια αυτά του Γ. Σεφέρη εκλαμβάνοντας ως προτροπή εγκαινιάζουμε την λογοτεχνική μας σελίδα με ποίηση του Αλεξανδρινού ποιητή Κωνσταντίνου Καβάφη.

Συνοπτική αναφορά στο βίο και το έργο του Κ. Καβάφη.

Ο Κ. Καβάφης, είναι ο πιο πολυμεταφρασμένος διεθνώς Έλληνας ποιητής, μαζί με τον Γιάννη Ρίτσο και Οδuσσέα Ελύτη. Γεννήθηκε στην  Αλεξάνδρεια το 1863  από  Κωνστατινουπολίτες  γονείς και  πέθανε στην ίδια πόλη στα 1933. Τα παιδικά του χρόνια τα πέρασε στην Αγγλία και ένα χρονικό διάστημα στην Κωνσταντινούπολη. Στα 1885 εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Αλεξάνδρεια, όπου έζησε με ολιγάρκεια αφοσιωμένος ολόψυχα στην τέχνη του.

Ο Καβάφης ήταν  γνώστης της ιστορίας ,  αν και δεν έκανε συστηματικές σπουδές. Στην ακόρεστη φιλομάθειά  του οφείλεται η απέραντη εγκυκλοπαιδική του μόρφωση αισθητική, λογοτεχνική, ιστορική και φιλοσοφική.

Δεν έγραψε πολλά. Όλο το ποιητικό του έργο είναι ένας μικρός τόμος με 154 ποιήματα. Υπήρξε ποιητής  του βάθους , ποιητής στοχαστικός. Χρησιμοποιεί σύμβολα παρμένα από την ιστορία ή την ζωή, για να εκφράσει την εποχή του. Τα περισσότερα ποιήματά του έχουν  γνωμολογικό-διδακτικό χαρακτήρα χωρίς να χάνουν την λυρική τους πνοή. Άλλα πάλι αναφέρονται σε μορφές ή επεισόδια της ιστορίας χωρίς να είναι ιστορικά, αλλά συμβολικά, φιλοσοφικά-ηθικά. Και πάντως βαθύτατα λυρικά.

Παραλλήλως με το περιεχόμενο ο  Κ. Καβάφης  φροντίζει και την μορφή των  ποιημάτων του,  τα  οποία δούλευε  με το πάθος της  τέλειας μορφής. Γι’ αυτό και τα ποιήματά του συγκινούν όχι μόνο για το περιεχόμενο, αλλά και με τον τρόπο που είναι γραμμένα, χωρίς πολυλογία και αισθηματολογία, μακριά από την καθιερωμένη τεχνική. Χρησιμοποιεί γλώσσα απλή, αβίαστη, πεζολογική χωρίς ακρότητες .Για να επιτύχει μάλιστα την κυριολεξία καταφεύγει σε  λόγιους  τύπους. Ο στίχος είναι ρυθμικός ακουστικός χωρίς υποταγή σε μετρικούς κανόνες. Τέλος  τα σχήματα λόγου σχεδόν λείπουν . Η δε ποιητική μορφή αναζητείται στα σύμβολα, στον μύθο και ιδίως στην παραστατική αφήγηση.

Από τα ποιήματά του τα ¨ Τείχη¨, τα ¨Κεριά ¨, το ¨ Ένας Γέρος¨,   οι ¨ Τρώες¨,  το  ¨Απολείπειν  ο θεός  Αντώνιον ¨,   ¨Η Πόλις¨,   η περίφημη¨ Ιθάκη¨,  το υπέροχο  ¨ Che  fece…..¨( το μεγάλο ΝΑΙ ή το μεγάλο ΟΧΙ)  και  το εννοιολογικά  συναφές  με αυτό   οι ¨Θερμοπύλες¨  αποτελούν  τα καλλίτερα και σπουδαιότερα δημιουργήματα του όλου έργου του  που με το συμβολιστικό και ηθικολογικό-διδακτικό περιεχόμενό τους είναι εμπνευσμένα από την ιστορία.

Σε  αυτήν την πρώτη εμφάνιση  της λογοτεχνικής σελίδας του ιστοτόπου   μας προκρίναμε το ποίημα   ΘΕΡΜΟΠΥΛΕΣ  γραμμένο  στα 1905 . Ανήκει στην περίοδο της ωριμότητας του ποιητή (1901-1911)  και είναι εμπνευσμένο από την ιστορικό γεγονός της μάχης στο στενό των Θερμοπυλών . Εκεί  ο Σπαρτιάτης Λεωνίδας σύμφωνα με απόφαση του πανελληνίου συνεδρίου των Ελλήνων ανέλαβε την  αποστολή να ανακόψει την προέλαση των βαρβάρων που αποσκοπούσε στην υποδούλωση των Ελλήνων.. Εναντίον  της αναρίθμητης στρατιάς των Μήδων-Περσών υπό την αρχηγία του Ξέρξη το 480 π.χ. οι 300 εναπομείναντες Σπαρτιάτες υπό τον Λεωνίδα έπεσαν όλοι με ηρωισμό απαράμιλλο, αυτοθυσία  και πιστοί στο υψηλό χρέος  προς την πατρίδα και το ιδανικό της ελευθερίας.

Ο ποιητής  αυτά τα στοιχεία  εσωτερικής ηθικής διάστασης του ιστορικού γεγονότος θέλησε να αναδείξει και να  τα προβάλει ως την πεμπτουσία της ανθρώπινης αξιοπρέπειας σε όλους τους τομείς της ανθρώπινης συμπεριφοράς και ζωής.

                                                         Θερμοπύλες

Τιμή σ’ εκείνους όπου στην ζωή των
ώρισαν και φυλάγουν Θερμοπύλες.
Ποτέ από το χρέος μη κινούντες·
δίκαιοι κ’ ίσιοι σ’ όλες των τες πράξεις,
αλλά με λύπη κιόλας κ’ ευσπλαχνία·
γενναίοι οσάκις είναι πλούσιοι, κι όταν
είναι πτωχοί, πάλ’ εις μικρόν γενναίοι,
πάλι συντρέχοντες όσο μπορούνε·
πάντοτε την αλήθεια ομιλούντες,
πλην χωρίς μίσος για τους ψευδομένους.

Και περισσότερη τιμή τούς πρέπει
όταν προβλέπουν (και πολλοί προβλέπουν)
πως ο Εφιάλτης θα φανεί στο τέλος,
κ’ οι Μήδοι επί τέλους θα διαβούνε.

Σύντομη ερμηνευτική προσέγγιση του ποιήματος