Συνέντευξη του Απόστολου Αναγνώστου στον Ιγνάτη Ψάνη

Ο ΔΑΣΚΑΛΟΣ ΤΗΣ ΚΑΡΔΙΑΣ ΜΑΣ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

Λίγοι άνθρωποι έχουν το εκπληκτικό προνόμιο, πλησιάζοντας
τον κάβο του αιώνα, ηλικιακά, να έχουν την έξωθεν καλή μαρτυρία των συνανθρώπων τους. Μόνο καλά λόγια και επαινετικά έχουν ακούσει. Μερικοί, μάλιστα, απολαμβάνουν όχι μόνο τον
έπαινο του Δήμου αλλά και των Σοφιστών, γιατί στην ζωή τους η
διανόηση έπαιξε τον κύριο ρόλο. Δεν είναι καθόλου σύνηθες η πολύ
μεγάλη ηλικία να συνδυάζεται με καθαρότατο μυαλό, να ξεδιπλώνει
πολύπλοκες κοινωνικές, πολιτικές αναλύσεις με την εκφραστική ακρίβεια και ζωντάνια και άνεση ενός νεαρού. Ο λόγος να διανθίζεται με μεταφορικές αναλογίες και με τεκμήρια από τον Αλκιβιάδη και τον Μαρξ μέχρι τον Ράμφο. Έτσι απλοποιείται και αισθητοποιείται το δυσερμήνευτο, το μη ευκόλως νοητό. Τα παραπάνω, όταν συνδυάζονται και με μια αξιοπρεπέστατη στάση σε δύσκολες οικογενειακές αλλά και σε χρόνους δίσεκτους πολιτικά, κοινωνικά, ολοκληρώνουν την προσωπικότητά τους.

Ο λόγος για τον αγαπητό μας Δάσκαλο, Πρόεδρο του Συλλόγου μας, ψάλτη, διανοούμενο, τον Απόστολο Αναγνώστου. Χαρακτηριστικά του το ανυπόκριτο και διακριτό χαμόγελο, που το έχει στο τσεπάκι. Εύχαρις, δοτικός, χειμαρρώδης, χωρίς να χάνει τον ειρμό του. Παρεμβάλλει εκτενείς αναδρομές, επανέρχεται και συνεχίζει από εκεί που άρχισε. Ανιδιοτελής, με χαρακτηριστική την αγάπη του και το πάθος του για την χώρα, το χωριό, και την Νυφιδα.
Ας τον ακούσουμε.
ΨΑΝΗΣ ΙΓΝΑΤΗΣ: Ζούμε σε εποχές που όλος ο κόσμος θέλει
να μάθουν τα παιδιά του γράμματα. Χρόνια στα θρανία τα
σχολικά και στα πανεπιστημιακά έδρανα. Και στο επίκεντρο
όλων αυτών το Γυμνάσιο και το Λύκειο. Στα χρόνια μας το
σχολείο ήταν πολύ – εργαλείο. Όλες οι επιστήμες αλληλοσυμπληρούμενες μας διευκόλυναν να έχουμε μια πιο σφαιρική εικόνα των πραγμάτων και να έχουμε και πολλές λύσεις.
Όλοι οι συμμαθητές μου μπορούσαν να περάσουν σε όποια
σχολή ήθελαν. Έτσι όμως μορφωνόμασταν. Σήμερα;
ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΥ ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ: Το σχολείο πρέπει να μορφώνει τον άνθρωπο, να τον καλουπώνει, όχι να τον μαθαίνει μόνο γράμματα. Άλλος ο εγγράμματος άλλος ο μορφωμένος. Τι μορφή είναι αυτή; Ένα καλούπι ανθρώπινο, να γίνεται άνθρωπος, μετά μπορεί να επαγγελματοποιηθεί με βάση κάποια μαθήματα, όχι να γίνεται το Λύκειο φροντιστήριο για να βγάζει γιατρούς. Πρέπει πρώτα να τον μορφώσει και μετά να του δώσει την δυνατότητα να γίνει γιατρός. Ο γιατρός πρέπει να ξέρει Ιστορία και Τέχνη και Φιλοσοφία. Ο φιλόσοφος να ξέρει Φυσική, Μαθηματικά.
Δυστυχώς, το σχολείο φτιάχνει κατσαβίδια, που ξεβιδώνουν μια βίδα, ενώ ένα γαλλικό κλειδί ξεβιδώνει πολλές. Είναι πιο χρήσιμο από το να έχεις μια βαλίτσα κατσαβίδια.
Ψ.Ι: Αυτό που περιγράφεις είναι η απόλυτη εξειδίκευση, που
δυστυχώς αρχίζει από πολύ νωρίς στα σχολεία. Που οδηγεί
αυτή η μηχανιστική λογική;
Α.Α.: Θεωρώ αρνητική την σύγχρονη, αυτή, πραγματικότητα. Πιστεύω ότι πρωταρχικός στόχος του σχολείου, τουλάχιστον στην δευτεροβάθμια εκπαίδευση είναι η διαμόρφωση ανθρώπων. Το σχολείο σύμφωνα με την σημασία του ρήματος μορφώνω, πρέπει να δίνει μορφή στον αδιαμόρφωτο, αδιάπλαστο νέο. Να του παρέχει πολύπλευρη γνώση, να τον φέρνει σε επαφή με τον πολιτισμό και τις αξίες. Να του εμπνέει ιδανικά και οράματα. Ένα σχολείο που θα περιορίζεται στην δημιουργία καλών επαγγελματιών με εξειδικευμένη γνώση στο αντικείμενο του, δεν με βρίσκει σύμφωνο.

Αυτός είναι ρόλος της ανώτερης ή της ανώτατης εκπαιδευτικής βαθμίδας. Οι κοινωνίες έχουν ανάγκη από ανθρώπους με παιδεία και πολιτιστική συνείδηση για να οικονομήσουν και να διασφαλίσουν το μέλλον τους.
Ψ.Ι.: Στην εποχή μας ο ρόλος του δασκάλου ήταν καθοριστικός για την διαμόρφωση της προσωπικότητας του παιδιού και αυτό γιατί η δυνατότητα πρόσβασης στην γνώση ήταν ελάχιστες, οι γονείς ήταν κατά κανόνα αγράμματοι κι επί πλέον το κοινωνικό περιβάλλον ήταν φτωχό και άνυδρο, μέλημα του οποίου ήταν η επιβίωση. Σήμερα με τις τόσες αλλαγές κι ανατροπές που έχουν συντελεστεί σε εθνικό αλλά και σε διεθνές επίπεδο ποιος θεωρείς πως πρέπει να είναι ο
ρόλος του δασκάλου;
Α.Α.: Οι άνθρωποι είμαστε δημιουργήματα δύο παραγόντων, ενός
βιολογικού κι ενός παιδαγωγικού. Δηλαδή το DNA που τον κάνει ένα
πρωτόγονο όν. Ποιοι τον κάνουν άνθρωπο; Οι δάσκαλοι. Αλλιώς είναι όπως ετούτος εδώ (δείχνει το σκυλάκι) ένα βιολογικό δημιούργημα. Ο δάσκαλος θα δώσει τις πληροφορίες που θα τις βάλει στον εγκέφαλο του ο μαθητής ο οποίος θα τις επεξεργαστεί και θα αποκτήσει γνώση και αυτό θα τον καθοδηγεί στην ζωή του. Πρωτίστως μαθαίνει στον μαθητή να ερευνά, να αξιολογεί, να κρίνει για να αγαπήσει την γνώση. Στόχος του είναι να εμπνέει, να καθοδηγεί, να δίνει προσανατολισμό.

Δε μπορώ να φανταστώ σχολείο εξοπλισμένο μόνο με σύγχρονα μηχανήματα χωρίς την παρουσία ενός επιστημονικά καταρτισμένου, ηθικά συγκροτημένου και παιδαγωγικά εμπνευσμένου δασκάλου. Εξάλλου κοίταξε Ιγνάτη, ο άνθρωπος έχει γεννηθεί για να επιβιώνει και να δημιουργεί από μόνος του και να ζει ελεύθερος. Δεν μπορείς όμως να αφήσεις κάποιον απόλυτα ελεύθερο. Κυρίως σε ένα κόσμο σαν το σημερινό. Είναι επικίνδυνο. Όπως επικίνδυνο είναι να κυριαρχεί στην μαθητή μόνο η επιβίωση.

Έτσι ζούμε σε μια ωφελιμιστική εποχή που κοιτάζουμε ποιο είναι αυτό που θα μας δώσει λεφτά. Αυτό κοιτάζουμε να μάθουμε. Βλέπεις λοιπόν πόσο δύσκολος και πολύπλοκος είναι ο ρόλος του δασκάλου σήμερα;
Ψ.Ι.: Σε αυτή την εποχή που περιγράφεις, υπάρχει χώρος
για σκεπτόμενους ανθρώπους, προβληματιζόμενους, ανθρώπους με ανησυχίες; Κι αν υπάρχει ακούγονται αυτοί οι άνθρωποι, όταν μιλούν ή όταν γράφουν; Διαβάζονται;
Α.Α.: Πιστεύω ότι σε κάθε εποχή υπάρχουν φωνές. Άλλοτε δυνατές και πιάνουν τόπο άλλοτε αμυδρές και χάνονται. Τώρα ζούμε σε
μια εποχή που δεν ακούγονται αυτές οι φωνές. Και ποιος θα τις ακούσει, όταν γονείς και παιδιά απαξιώνουν τα γράμματα και δεν ενδιαφέρονται να μάθουν αλλά ενδιαφέρονται μόνο να γίνουν γιατροί και δικηγόροι; Γι’ αυτό δυστυχώς είναι πολύ αδύναμες αυτές οι φωνές.

Από την άλλη όμως δεν μπορώ να πιστέψω ότι αυτό που λέγεται εγκέφαλος και διαφοροποιεί τον άνθρωπο από τα άλλα όντα δόθηκε ή χαρίστηκε σε αυτόν για να ικανοποιεί μονόπλευρα βιολογικούς στόχους. Έχει ανώτερο προορισμό.

Ψ.Ι.: Στα καφενεία παλιά, δεκαετία του ΄60 υπήρχαν πινακίδες που έλεγαν «απαγορεύεται το πτύειν». Σήμερα διαβάζω στους καταιωνιστήρες (ντουζ) της Νυφίδας «απαγορεύεται η χρήση του σαμπουάν». Πόσο εξελιχθήκαμε τελικά από τότε μέχρι σήμερα;
Α.Α.: Κοίταξε οι άνθρωποι τότε ήταν απλοί, πολλά πράγματα
δεν τα ήξεραν. Άλλα δεν τα πρόσεχαν, όπως το φτύσιμο κάτω. Οπότε
ήρθε το υγειονομικό και το επένδυσε με το φόρο. Αλλά αυτοί πάλι
φτούσαν, δεν σταματούσαν. Τώρα όποιος ρυπαίνει την θάλασσα με το σαμπουάν πρέπει να ξέρει πως μες στην θάλασσα υπάρχουν καλφάδες και θα ψοφήσουν. Το σαμπουάν είναι ένα χημικό, έχει χημικές ουσίες, καθαριζόμαστε εμείς αλλά καθαρίζει και τους αχινούς και τα ψάρια που ψοφάνε. Είναι θέμα αγωγής. Ξανά γυρνάμε πάλι στην παιδεία. Σίγουρα έχουν γίνει βήματα, μα απέχουμε πολύ ακόμα από αρκετούς ευρωπαίους, σε θέματα κοινωνικού πολιτισμού. Αν μετά από 60 και χρόνια,
υπάρχουν απαγορεύσεις για αυτονόητα πράγματα, σε προβληματίζει η μορφή και το επίπεδο του πολιτισμού που έχουμε.

Τι θα πει εξάλλου εξέλιξη; Μπορεί να υπάρχει προς μια κατεύθυνση και να μην υπάρχει προς κάποια άλλη. Αντίθετα να υπάρχει στασιμότητα ή και οπισθοδρόμηση. Υποτίθεται πως η όποια εξέλιξη είναι χρήσιμη. Όταν ένα μέλος της δημιουργεί πρόβλημα, τότε είναι στασιμότητα ή και οπισθοδρόμηση. Εκεί βρισκόμαστε, το επαναλαμβάνω, λόγω απαιδευσίας.
Ψ.Ι.: Ερχόμαστε τώρα στα πολιτικά. Εμείς οι Έλληνες είμαστε από τους πιο πολιτικοποιημένους λαούς. Η πολιτική μάς απορροφά ένα σημαντικό μέρος της καθημερινότητας σε συζητήσεις, διαβάσματα, ενημερώσεις, στην δημόσια και στην ιδιωτική μας ζωή. Πιστεύεις πως είμαστε επαρκώς, παραταύτα, εφοδιασμένοι πολιτικά ώστε να ενεργούμε ώριμα, υπεύθυνα και με υψηλό αίσθημα πολιτικής ευθύνης;
Α.Α.: Υστερούμε αρκετά από την διαμόρφωση και την εκδήλωση μια ώριμης και υπεύθυνης πολιτικής συμπεριφοράς. Μπορεί το
καφενείο στην Ελλάδα, να είναι χώρος πολιτικών συζητήσεων σε καθημερινή βάση, ωστόσο το περιεχόμενο και ο τρόπος διεξαγωγής τους δείχνει ότι ο ελληνικός λαός και ας μη παρεξηγηθεί αυτό που θα πω, βρίσκεται πολιτικά σε νηπιακή κατάσταση όπως λέει και ο φιλόσοφος Ράμφος.

Όπως το νήπιο συγχέει και ταυτίζει τις επιθυμίες του με την
πραγματικότητα απαιτώντας την ικανοποίηση τους ανεξάρτητα από τις ρεαλιστικές συνθήκες έτσι κι ο λαός μας είναι εύπιστος σε λαϊκιστικές υποσχέσεις, επιρρεπής στην δημαγωγία, εύκολα μεταβάλει την γνώμη και την ιδεολογία του ανάλογα με τις προσωπικές του υποθέσεις ή το γενικότερο ρεύμα.

Εδώ μπαίνει και η ιστορία. Στον Πελοποννησιακό πόλεμο ο Αλκιβιάδης, λαϊκιστής και απατεώνας μεγάλος, κι αυτός ήταν
λέει στους Αθηναίους πάμε στις Συρακούσες, δεν άκουσαν όμως οι
Αθηναίοι τον νηφάλιο Νικία και έκαναν την εκστρατεία, άκουσαν τον ωραίο ψεύτη και λαϊκιστή. Αυτό γίνεται συνεχώς. Εγώ πήγα στις Συρακούσες και είδα καμιά χιλιάδα μόνο σώθηκαν από τους Αθηναίους. Είναι ζήτημα πάλι πολιτικής παιδείας η οποία σκόπιμα δεν παρέχεται ώστε να καλλιεργηθεί πολιτικό κριτήριο.
Ψ.Ι.: Υπάρχει διεθνώς αλλά και στην χώρα μας, από πολλούς η πεποίθηση πως η λύση στα οικονομικά κι όχι μόνο, προβλήματα, θα την δώσουν οι τεχνοκράτες. Μήπως υπάρχει ο φόβος δημιουργίας μιας ελίτ πληροφορικής και οικονομίας που θα αυτονομηθεί και θα λειτουργεί ερήμην της πολιτικής; Η πολιτική ελέγχεται, αυτούς ποιος θα τους ελέγξει;
Α.Α.: Έχεις δίκιο γι’ αυτό. Βέβαια, οι τεχνοκράτες έχουν εμπειρία και ειδικές γνώσεις. Η τεχνολογία σήμερα επηρεάζει τεχνολογικά
όλους τους τομείς της ζωής μας, είναι απαραίτητοι για την επίλυση και διευθέτηση προβλημάτων αν όμως καταφέρουν οι πολιτικοί να βάλουν φραγμό, μπορεί να τους σταματήσουν αλλιώς αυτοί θα κυβερνούν και δεν ξέρω, ίσως αργότερα και τα ρομπότ. Αυτό το πράγμα εξαρτάται από τους πολιτικούς. Αυτός είναι ο πολιτικός. Ο πολιτικός του Αριστοτέλη, που πρέπει να ξέρει τα προβλήματα. Ο τεχνοκράτης ξέρει τι πρέπει να κάνουμε για να έχουμε, ας πούμε, υγεία, αλλά ο πολιτικός είναι κοντά στον άρρωστο, γιατί αυτός είναι ο ανθρώπινος παράγοντας.

Ο πολιτικός είναι σε θέση να κρατάει ισορροπίες, να σταθμίζει καταστάσεις, να δίνει λύσεις με γνώμονα τον άνθρωπο και το κοινωνικό όφελος χρειαζόμαστε λοιπόν πολιτικούς που πρέπει να είναι ισχυρά πρόσωπα, προσωπικότητες που θα μπορούν μέχρι εδώ, μορφωμένους, όχι λαϊκιστές που ξέρουν τα προβλήματα και ζητούν και την γνώμη των τεχνοκρατών.
Ψ.Ι.: Ένας τρόπος να ελέγχει κανείς τις ιδεολογίες των ανθρώπων και τις επιλογές τους είναι να ελέγχει τις ανάγκες τους μέσω των ΜΜΕ. Πόση αλήθεια υποκρύπτει αυτή η άποψη; Μήπως είναι υπερεκτιμημένη η επιρροή που ασκούν τα ΜΜΕ;
Α.Α.: Τα ΜΜΕ σε κάθε εποχή ανάλογα φυσικά με την μορφή
που είχαν ασκούσαν επιρροή στα πλήθη διαμορφώνοντας κι ελέγχοντας ανάγκες, ιδεολογίες στάσεις κι επιλογές. Πολύ περισσότερο σήμερα που η εμβέλεια τους είναι παγκόσμια, αναφέρομαι και στο διαδίκτυο. Τα ΜΜΕ αποτελούν όργανα ατόμων, ομάδων ή εξουσιών κι επιδιώκουν την χειραγώγηση οποιασδήποτε μορφής. Ο απλός άνθρωπος, ο ακόμη και νέος, πολλές φορές φαίνεται ανίσχυρος κι αδύναμος ιδιαίτερα απέναντι στο διαδίκτυο. Το θέμα είναι πως θα αναπτύξει και θα διαμορφώσει κριτήριο, ώστε να αξιολογεί, να δέχεται, να υιοθετεί ή να αντιδρά σε αυτά που τον προβάλουν. Επανερχόμαστε πάλι στο ζήτημα της ουσιαστικής παιδείας από την οποία εξαρτάται η διαμόρφωση της συγκεκριμένης στάσης ώστε να μετριαστεί η επιρροή των ΜΜΕ.
Ψ.Ι.: Η πορεία του χωριού μας, όπως διαπιστώνουμε όλοι τώρα, είναι καθοδική. Συνεχώς υπομειώνεται πληθυσμιακά όπως και η διοικητική του στελέχωση και η οικονομία του. Περιορίζονται συνεχώς οι δυνατότητες του. Τελευταία έκλεισαν και τα μπάνια. Μπορεί να ανατραπεί η κατάσταση;
Α.Α.: Ο βασικότερος λόγος για εμένα είναι η αποδυνάμωση του Πολιχνίτου από το ανθρώπινο δυναμικό του για τον οποίο όλοι
παραδέχονται ότι είναι ιδιαίτερα παραγωγικό και αξιόλογο. Η περιοχή μας στερήθηκε πολλούς νέους ανθρώπους που είχαν μεράκι και όρεξη για δημιουργία.

Μια άλλη αιτία είναι, ίσως, η νοοτροπία που διαμορφώθηκε σε αυτό τον τόπο, κληρονομιά από πολλές εποχές, κατά περιόδους έντονες διχαστικές τάσεις. Επικρατούσε το εσείς και το εμείς. Ήταν συχνές οι αντιδράσεις σε προσπάθειες εξέλιξης που επιχειρήθηκαν, η αδιαφορία σε άλλα καίρια ζητήματα. Φυσικά η αδράνεια
της πολιτείας και των δομών της. Όλα αυτά μας άφησαν πολύ πίσω
σε σχέση με τις δυνατότητες της περιοχής, λειτουργία θερμών πηγών, εκμετάλλευση αλυκής, προβολή της ιδιαίτερης ποιότητας του ελαιολάδου, κόλπος Καλλονής κτλ. Η αξιοποίηση όλων των παραγωγικών πόρων θα δημιουργήσει σταδιακά συνθήκες οικονομικής και πολιτιστικής ανάπτυξης , ώστε να αποτελέσει πόλο έλξης ντόπιων και ξένων.

Την αξιοποίηση αυτή, αν δεν μπορούμε να την κάνουμε εμείς οι ίδιοι, να αφήσουμε να την κάνουν άλλοι, επενδυτές. Περνάνε γενιές και τα μπάνια μένουν αναξιοποίητα. Έχουμε τις θερμοπηγές, τις αλυκές που βγάζουν το καλύτερο άλας, το λάδι, τι θα κάνουμε; Ας προχωρήσει κάποιος ιδιώτης,που έχει χρήματα και εμπειρία. θα κερδίσει αυτός θα κερδίσει και το χωριό. Θα δουλέψουν άνθρωποι.
Ψ.Ι.: Κλείνουμε με την Νυφίδα. Είναι το αποκούμπι σου;
Α.Α.: Πρωτοήρθα στην Νυφίδα το 1955. Από τότε βρίσκομαι
εδώ κάθε καλοκαίρι και τα τελευταία 25 χρόνια μένω 6 μήνες τον
χρόνο. Έχω δεθεί ιδιαίτερα με την περιοχή, φθάνοντας συχνά σε υπερβολή. Με κατηγορούν για τοπικιστή. Αυτή η αγάπη μου με κάνει πιο ευαίσθητο απέναντι στα προβλήματά της, που δυστυχώς είναι αρκετά, κακοσυντηρημένοι δρόμοι, σκουπίδια στην παραλία, ανεπαρκής φωτισμός, συνεχής διάβρωση και μείωση της παραλίας, αδιαφορία για την προστασία του κόλπου, λιμάνι και πολλά άλλα. Βέβαια δεν μπορώ να παραβλέψω τις φιλότιμες προσπάθειες και το ενδιαφέρον του πολιτιστικού συλλόγου της Νυφίδας για τα ζητήματα αυτά, ώστε η προικισμένη αυτή περιοχή να αναβαθμιστεί ποιοτικά.

Σε αυτό το σημείο θα ήθελα να παρακαλέσω τους πολλούς Πολιχνιάτες, που βρίσκονται εκτός του χωριού και είναι πιο κοντά στις δομές της πολιτείας, να ενεργοποιηθούν ατομικά και συλλογικά. Κλείνοντας θα ήθελα να εκφράσω την χαρά μου για την δυναμική παρουσία του συλλόγου των Πολιχνιτών της Αθήνας, η προσφορά του, οι παρεμβάσεις του και η στήριξη του είναι και μπορεί να γίνουν ακόμη πιο καθοριστικές όχι μόνο στα πολιτιστικά αλλά και στα άλλα καίρια θέματα που προαναφέραμε.

Ευχαριστούμε πάρα πολύ.