Στον αξέχαστο Δάσκαλό μου Φάνη Ι. Κακριδή

Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων-1967-Απέθαντες μνήμες φοιτητικών χρόνων

Ιγνάτης Ψάνης

Γέμιζε το αμφιθέατρο από φοιτητές και του Μαθηματικού στα μαθήματά του!

Ο Φάνης (Θεοφάνης) Κακριδής ανήκε στην κατηγορία των χαρισματικών πανεπιστημιακών Δασκάλων και είναι τυχεροί όσοι μαθήτευσαν κοντά του. Ογκόλιθος της κλασικής φιλολογίας, μοναδικός στην παράδοση, προσηνής, ανθρώπινος, πάντα χαρούμενος και γελαστός, δημοκρατικός και αδιαπραγμάτευτος με ό,τι είχε να κάνει με τον παράγοντα άνθρωπο.

Η ΔΙΚΗ ΤΟΥ ΔΑΣΚΑΛΟΥ ΚΑΙ Η ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ

Τον Ιανουάριο του 1972, στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, στο κτήριο της Δομπόλη, υπήρχε αναστάτωση. Ο καθηγητής Κλασικής Φιλολογίας δικαζόταν από το πειθαρχικό συμβούλιο του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.

Λίγους μήνες πριν, με επιστολή του στην εφημερίδα «Το Βήμα», ο Φάνης Κακριδής είχε κάνει παρέμβαση υπέρ όσων βρίσκονταν στις φυλακές, καταδικασμένων από τα έκτακτα στρατοδικεία. «Λύση δεν βλέπω άλλη και από το να δώσει η Κυβέρνηση γενική αμνηστία ή τουλάχιστον αναστολή της ποινής σε όλους. Μακάρι σήμερα! Θα ήταν κι αυτό πράξη ελληνική» ανέφερε.

Η επιστολή του αυτή θεωρήθηκε ότι ήταν αντίθετη στα καθήκοντα του καθηγητή. Το κατηγορητήριο ήταν σαφές: «ούτος διά της δημοσιευθείσης επιστολής ήσκησε δημοσίαν κριτικήν και προέβη εις υποδείξεις επί καθαρώς πολιτικού θέματος». Οι εφημερίδες ανέφεραν ότι ο καθηγητής στη γραπτή του κατάθεση υποστήριξε πως «εις την ενέργειάν του αυτή προέβη διά καθαρώς ανθρωπιστικούς λόγους».

Με 6 ψήφους υπέρ και 5 κατά, το Πειθαρχικό Συμβούλιο του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων (στο οποίο συμμετείχαν και δικαστικοί) αποφάσισε την προσωρινή απόλυση -για έναν χρόνο- του πανεπιστημιακού, την «τιμωρία» του καθηγητή, όπως έγραφε ο γιαννιώτικος Τύπος.

Η δίκη του Φάνη Κακριδή και το αποτέλεσμά της πυροδότησαν την αντίδραση των φοιτητών που οδήγησε σε μια μεγάλη συγκέντρωση. «Την συνεδρίασιν η οποία ήτο δημοσία, παρηκολούθησαν πολλοί κυρίως φοιτηταί. Τόσον η αίθουσα της συνεδριάσεως, οι διάδρομοι και πέριξ της αιθούσης είχαν πληρωθεί από φοιτητάς» αναφέρεται σε δημοσίευμα της εποχής. Οι φοιτητές, μαθαίνοντας την καταδικαστική απόφαση, διαδήλωσαν έως την κεντρική πλατεία της πόλης με συνθήματα κατά της χούντας («Θραύσματα μνήμης», Μπάμπης Νούτσος).

Λίγα χρόνια μετά, τον Νοέμβριο του 1974, οι φοιτητές του Πανεπιστημίου γιόρτασαν και τίμησαν το Πολυτεχνείο, και παρακάλεσαν τον καθηγητή τους, τον Φάνη Κακριδή, να ανέβει στο βήμα και να μιλήσει. Ανταποκρίθηκε λέγοντας: «Δε δέχομαι όμως τη διατύπωση ‘παρακαλούμε’, παρά μόνο σαν έκφραση της νεανικής σας ευγένειας. Το σωστό είναι πως δεν με παρακαλείτε, αλλά πως μου επιτρέπετε να μιλήσω και η τιμή είναι πολύ μεγάλη». Και είπε πολλά… Ένα απόσπασμα της ομιλίας του είναι το παρακάτω.

«… ΚΑΘΕ ΚΑΡΔΙΑ ΠΟΛΥΤΕΧΝΕΙΟ»

«Μιλώ σε φοιτητές κυρίως, και είμαι δάσκαλος. Κοινή μας μοίρα η δουλειά, κοινός μας στόχος η γνώση, κοινό ιδανικό μας η αλήθεια. Στο πλαίσιο αύτό, όπου ‘ετάχθημεν’ είναι σωστό να αναζητήσουμε ‘την τόλμη και την αρετήν: την τόλμη της δουλειάς κατά την αρετή της γνώσης για την αλήθεια […].

Ξέρω πως συχνά διαφωνούμε σ’ αυτό: μήπως δεν ήταν οι μορφωμένοι οι πρώτοι που γονάτισαν; Μήπως δεν ήταν οι απόφοιτοι Ανωτάτων Σχολών οι σταυρωτήδες της αλήθειας; -Όχι!- Από τον καιρό του Πλάτωνα ως σήμερα ξέρουμε πως όποιος δούλεψε τίμια για να δη το φως, δεν το μπορεί πια το σκοτάδι, δεν τους γνωρίζουμε στα πτυχία, μα στα έργα τους μορφωμένους. Ότι πολλοί φοβήθηκαν, ότι ο τύραννος βρήκε ψυχές μουδιασμένες και στόματα σιωπηλά, ήταν γιατί στον τόπο αυτό για πολλά –όχι για εφτά μόνο- χρόνια η Παιδεία δεν τόλμησε –ή δεν την άφησαν- να δουλέψη όσο έπρεπε, δε γνώρισε όσο έπρεπε την αλήθεια.

Αν η γενιά η δική μας τολμήση να δουλέψη, κι αν η αρετή της αλήθειας κυριέψη την ψυχή σας, τότε φεύγοντας ένας ένας μια μέρα από το Πανεπιστήμιο θα σκορπίσετε δάσκαλοι στα Ελληνόπουλα να χτίσετε την πατρίδα, όπου στα σπλάγχνα της δεν γεννιούνται τύραννοι, κι αν γεννηθούν, βρίσκουν μπροστά τους κάθε καρδιά Πολυτεχνείο.

ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΔΑΣΚΑΛΟ

Ο Φάνης Κακριδής υπήρξε διεθνούς ακτινοβολίας προσωπικότητα της Επιστήμης και των Γραμμάτων, για μας όμως ήταν, πρώτα απ’ όλα, ο αγαπημένος μας Καθηγητής, αφοσιωμένος στην αποστολή του και στους φοιτητές του. Χαρισματικός Δάσκαλος με την ευρύτερη και την ευγενέστερη σημασία του όρου, δεν παρέλειπε να
τονίζει με νόημα πως κατάγεται «από δασκαλόσογο». Ακάματος, μέχρι το τέλος της ζωής του ταξίδευε σε όλη την Ελλάδα δίνοντας διαλέξεις και κάνοντας μαθήματα, προσφέροντας ταυτόχρονα με τόλμη κι ανιδιοτέλεια την ολόψυχη συμπαράστασή του σε όλους τους εκπαιδευτικούς αγώνες.
Από το ευρύτατο και πολυδιάστατο επιστημονικό του έργο, αναφέρουμε μόνο την σημαντικότατη προσφορά του στην ομηρική έρευνα. Προώθησε με μεγάλη επιτυχία τη Σχολή της Νεοανάλυσης, φροντίζοντας όμως να την εμπλουτίσει με μια ευρύτατα
συγκριτική θεώρηση, καθώς και με στοιχεία από τη Σχολή της Προφορικότητας, ώστε οι μελέτες του να παραγάγουν καινοφανείς καρπούς.
Πνεύμα βαθύτατα προοδευτικό, ανεξάρτητο και ανατρεπτικό, ανανοηματοδότησε με τα γραπτά του και τη διδασκαλία του την έννοια της Αρχαιογνωσίας και της Κλασικής Φιλολογίας, προβάλλοντας μια ζωντανή, κριτική και νεωτερική πρόσληψη του
Αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού στην Επιστήμη και την Εκπαίδευση
Στο Πανεπιστήμιό μας ο Φάνης Κακριδής δίδαξε για δυο χρόνια με την ιδιότητατου ειδικού επιστήμονα στη Φιλοσοφική Σχολή. Είχε επίσης προσκληθεί δυο φορές από το Τμήμα μας και πραγματοποίησε εμπνευσμένες διαλέξεις για τους φοιτητές
μας, ενταγμένες μάλιστα στο πλαίσιο των υποχρεωτικών μαθημάτων. Θυμίζω σχετικά την εμπεριστατωμένη διάλεξή του για τους Νεολογισμούς της Νεοελληνικής Γλώσσας που συμπεριλαμβάνεται στη Διδασκαλία του Γλωσσικού Μαθήματος.
Συνήθως τα σύντομα τιμητικά σημειώματα αυτού του είδους περιλαμβάνουν τα αξιώματα και τις θέσεις που είχε κατά καιρούς καταλάβει ο εκλιπών. Κάτι τέτοιο εδώ θα ήταν όμως άκαιρο, αφού στην περίπτωση του Φάνη Κακριδή, το όνομά του
δίνει τιμή και περιεχόμενο στο αξίωμα και όχι το αντίστροφο. Άλλωστε ο ίδιος, ανήσυχος και ανεξάρτητος, δεν δίσταζε να παραιτηθεί από μια αρμοδιότητα, όταν δεν του δινόταν η δυνατότητα να κάνει τη δουλειά του με απόλυτη ελευθερία και δεν
δεχόταν υποχωρήσεις και συμβιβασμούς. Αισθανόταν και ήταν ασυμβίβαστος.

Ασυμβίβαστος, ένας χαρακτηρισμός που αποδόθηκε στον Νίκο Καζαντζάκη, αλλά ταιριάζει πολύ καλά και στον Φάνη Κακριδή. Αυτοί οι δυο άνθρωποι γνωρίστηκαν και τους ένωσαν θερμά αισθήματα, όταν ο πρώτος ήταν ήδη φτασμένος συγγραφέας
και ο δεύτερος μικρό παιδί. Με τα ίδια θερμά αισθήματα, με τιμή και συγκίνηση, ας θυμόμαστε τον μεγάλο Κρητικό συγγραφέα και τον μεγάλο αγαπημένο μας Δάσκαλο.
Αλεξάνδρα Ζερβού
Επιστήμες Αγωγής Θεματικό Τεύχος 2017