Ιστορία του χωριού , Πολιχνίτος
Στρατής και Ευγενία Ιατρού: Η (καλλιτεχνική) ζωή και το έργο τους
Ιγνάτης Ψάνης
Ένα πολύτιμο καλλιτεχνικό και όχι μόνο θησαυρό κρατά στη μνήμη του ο Γιώργος Ιατρού για τους γονείς του, τον Στρατή και την Ευγενία αλλά και ανεκτίμητα κειμήλια, αποδεικτικό υλικό μιας εξαιρετικά αξιόλογης διαδρομής των ανθρώπων αυτών για τα δεδομένα του χωριού μας και της εποχής τους.
Συναντηθήκαμε πρόσφατα με τον Γιώργο και βρέθηκα απέναντι σε ένα χείμαρρο λεπτομερέστατων περιγραφών και αφηγήσεων, μέρος των οποίων θεώρησα χρέος και τιμή μου να τις κοινοποιήσω.
Ο Πατέρας
Ο Στρατής Ιατρού ήταν γιος του Γιώργου Ιατρού, ο οποίος γεννήθηκε το 1870 και δεν ξέρουμε πώς βρέθηκε στον Πολιχνίτο από απέναντι, γύρω στα 1900.Ήρθε, λοιπόν, εδώ, γνώρισε την Ειρήνη (Ρηνιώ), γέννημα-θρέμμα πολιχνιάτισσα, Κλαδογένη, και παντρεύτηκαν. Κάνανε εφτά παιδιά, τέσσερεις κόρες και τρία αγόρια.
Ο μπαρμπά-Γιώργος, λοιπόν, υπήρξε ένας εξαιρετικός μουσικός και οργανοπαίχτης του βιολιού. Λάτρευε τη μουσική και το βιολί του, ήταν η αδυναμία του. Ήξερε ευρωπαϊκή μουσική αλλά διάβαζε και βυζαντινή μουσική εκείνη την εποχή. Την είχε μάθει από την Πόλη.
Έπαιζε κυρίως μικρασιάτικα τραγούδια και σκοπούς και ήταν επικεφαλής στην πρώτη κομπανία του Πολιχνίτου, δεκαετία ΄20, στην οποία συμμετείχε ο αδελφός του ο Παναγιώτης, που έπαιζε το καλύτερο σαντούρι, ο Χαράλαμπος Ιατρού, ο γιος του Παναγιώτη, έπαιζε ντραμς και ο μπαρμπα-Τσέκος, που έπαιζε τρομπόνι. Ο Γιώργος Ιατρού ήταν ο πρωτεργάτης του μουσικού κινήματος στον Πολιχνίτο.
Ήταν και εξαίρετος ψάλτης. Έψελνε στην εκκλησία. Είχε και συνεταιρικό μερίδιο στον κινηματογράφο “Όαση” στο χωριό. Επαγγελματίας αγρότης και ερασιτέχνης οινοποιός. Πέθανε γύρω στο ’70, πρέπει να ήταν 100 χρονών..
Ο Γιος
Στρατής Ιατρού – 1955- Πίσω σημαία προσκόπων
Ο Στρατής γεννήθηκε στον Πολιχνίτου το 1914. Από τα επτά αδέλφια ο Στρατής είχε μεγαλύτερη κλίση στη μουσική, γεγονός που το πήρε έγκαιρα το μάτι αλλά κυρίως το έμπειρο και ευαίσθητο αυτί του πατέρα του. που ανέλαβε να τον συντρέξει με κάθε τρόπο. Από αυτόν πήρε τα πρώτα μαθήματα μουσικής και βιολιού.
Στη συνέχεια τον έστειλε στην Αθήνα, όπου σπούδασε βιολί στο Ελληνικό Ωδείο σε ηλικία 18χρονών περίπου κοντά στο σπουδαίο δάσκαλο του βιολιού Φρειδερίκο Βολωνίνη, τέσσερα-πέντε χρόνια, τη μεγαλύτερη προσωπικότητα του βιολιού. Αυτός έπαιρνε μαθητές με ακρόαση. Από τους δέκα υποψηφίους που παρουσιάστηκαν τότε πήρε μόνο τον Στρατή.
Παράλληλα με τις σπουδές του έπαιζε βιολί στις επιθεωρήσεις και στα θέατρα μέσα σε συγκροτήματα για την επιβίωσή του.
Μετά το πέρας των σπουδών του επέστρεψε στον Πολιχνίτο, όπου για ένα χρόνο περίπου έφτιαξε με τον πατέρα του, τον Γιώργο, σχολή με κοπέλες που μαθαίνανε μαντολίνο….
Τη δεκαετία του ’40 συμμετείχε στις μουσικές δραστηριότητες του Ε.Φ.Ο. «Μπουρίνι», του οποίου διατέλεσε και μέλος του Δ.Σ.
Παράλληλα, κατέβαινε στη Μυτιλήνη και γνωρίστηκε με την καθηγήτρια πιάνου Ευγενία (Νούλα) Παπαδοπούλου, με την οποία έδιναν συναυλίες, πότε στον Ορφέα και πότε στον Αρίωνα, την οποία και παντρεύτηκε.
Συναυλία στον “Ορφέα” του Παραρτήματος -Στρατής και Ευγενία Ιατρού- 1954
Η σύζυγος
Η Ευγενία Ιατρού με δύο μαθήτριες -1953
Η Ευγενία καταγόταν από την Αλεξανδρούπολη. Γεννήθηκε το ’15. Πήγε στην Αθήνα, αφού είχε τελειώσει το Γυμνάσιο, έδωσε εξετάσεις, μπήκε στο Εθνικό Ωδείο, όπου ήταν Διευθυντής ο καταξιωμένος μουσικοσυνθέτης και μουσικοπαιδαγωγός, ο Σμυρνιός Μανώλης Καλομοίρης. Η Ευγενία ήταν η αγαπημένη του μαθήτρια, που τελείωσε με Άριστα το Ωδείο, όπως και ο Στρατής. Επέστεψε στην Αλεξανδρούπολη, άνοιξε παράρτημα ωδείου, γίνεται ο πόλεμος κατεβαίνουν οι Βούλγαροι, φεύγουν με τη μητέρα της από την Αλεξανδρούπολη κι εδώ έρχονται στη Μυτιλήνη. Εκεί έδινε μαθήματα πιάνου σε μαθήτριες, έδινε συναυλίες μαζί με τον Στρατή και εκεί γνωρίστηκαν. Κάποιος προφανώς τους εντόπισε, απόφοιτοι ωδείου και οι δύο και τους πάντρεψε καλλιτεχνικά. Λίγο αργότερα το ’40 θα παντρευτούν και πραγματικά. Πέθανε και αυτή το ’91, οχτώ-εννιά μήνες διαφορά με τον Στρατή.
Συνεχίζουν το έργο τους
Οι Ιατρού εγκαταστάθηκαν στη Μυτιλήνη και ίδρυσαν τη δική τους ορχήστρα με τον Παναγιώτη Τσιμισκή, από τη Γέρα (τραγούδι και κιθάρα), τον Γιώργο Ψωμά από τον Μανταμάδο (ακορντεόν), τον Κώστα Χατζηευστρατίου (πιάνο-ακορντεόν) και τον Γιώργο Σπανό(τράμς), ενώ φορές συμμετείχε και ο Νίκος Μυρογιάννης (βιολί)..
Μετά τον πόλεμο επέστρεψε στη Μυτιλήνη όπου μέχρι το ’65 δραστηριοποιήθηκε. Όσοι τον γνώρισαν καλά, λένε πως, αν είχε φύγει νωρίτερα από τη Μυτιλήνη, όπως τον παρακαλούσε ο Μαρούδας, η διαδρομή του στη μουσική θα ήταν ακόμα πιο αξιόλογη και σημαντική…..
Η δεκαετία του ’50 λειτούργησε παράρτημα του Εθνικού Ωδείου στη Μυτιλήνη με την επωνυμία Ωδείο Μυτιλήνης, στο οποίο φοιτούσαν γύρω στους 30 μαθητές στο πιάνο, στην κιθάρα και στο βιολί στα θεωρητικά. Υπεύθυνη του Ωδείου και καθηγήτρια στο πιάνο ήταν η Ευγενία και τα θεωρητικά μαθήματα δίδασκε ο Στρατής .
Παράρτημα Εθνικού Ωδείου Μυτιλήνης -1959- Διευθυντής Γεωργιάδης- Στρατής και Ευγενία
Οι δύο τους δημιούργησαν παράρτημα του Ωδείου στη Γέρα, όπου δίδασκαν δύο φορές τη βδομάδα κυρίως ακορντεόν κιθάρα και θεωρητικά. Το μαθητολόγιο του Ωδείου σχετιζόταν με την οικονομική ευχέρεια, αφού η αγορά και το κούρδισμα του πιάνου δεν ήταν εύκολη υπόθεση.
Στη Μυτιλήνη ερχόταν μία με δύο φορές το χρόνο ο χορδιστής Κόκκας από την Αθήνα. Στις εξετάσεις παρευρισκόταν ο μουσουργός και καλλιτεχνικός διευθυντής του ωδείου Γεώργιος Γεωργιάδης. Το ωδείο της Μυτιλήνης διοργάνωνε συναυλίες υπό την αιγίδα της Μητρόπολης Μυτιλήνης και των προσκόπων μία με δύο φορές το χρόνο, κάτι που θεωρούνταν σημαντικό κοσμικό γεγονός.
Τότε τα κέντρα που υπήρχαν στην Μυτιλήνη ήταν του “Σολωμού”, το “Κοσμικό” που λέμε, η “Φαίμινα”, το “Πάρκο”, το “Κιόσκι”, που ήταν και θερινό και χειμερινό, ήταν και κάποιο στη Θερμή, στο ξενοδοχείο “Σάρλιζα Παλλάς” και τέλος στη Βαρειά το καλοκαίρι.
Κέντρο διασκέδασης στη Βαρειά. Τραγούδι Μπέμπα Κυριακίδου, ο έρωτας του Χιώτη
Εκεί πάνω στο δρόμο υπήρχε ένα κοσμικό κέντρο, νυχτερινό κέντρο. Εκεί πέρασαν οι μεγαλύτερες φίρμες της εποχής. Τα καλοκαίρια συνεργαζόταν με γνωστούς καλλιτέχνες που έρχονταν από την Αθήνα, στο Πάρκο με τον Σώτο Παναγόπουλο και τη Γιοβάνα, στη Βαρειά με τον Τώνη Μαρούδα, την Τζένη Βάνου, την Μάγια Μελάγια, τον Μωράκη, με την Νάντια Κωνσταντωπούλου, το Τρίο Κιθάρα, τη Ρένα Βλαχοπούλου (χάλαγε ο κόσμος μ’ αυτήν), τη Σούλη Σαμπάχ, το Τρίο Καλτσόνε, τη Μπέμπα Κυριακίδου, τη Λάουρα, το Τρίο Γκρέκο.
Οι καλλιτέχνες που ερχόταν από την Αθήνα περνούσαν από το σπίτι του Στρατή, για να κάνουν πρόβες, συνοδεία πιάνου με την Ευγενία Μεταξύ αυτών ήταν ο βιολιστής Βύρωνας Κολλάσης και η παγκοσμίου φήμης Margarita Diaz Gonzales, που έδωσε σειρά συναυλιών στο “Κοσμικόν”,παρουσιάζοντας άριες με τη συνοδεία πιάνου και ο παγκοσμίου φήμης πιανίστας Θέμελης .
Η Μυτιλήνη εκείνη την εποχή δεν κοιμότανε. Τα μαγαζιά ήταν γεμάτα. Ο κόσμος διασκέδαζε, ξενυχτούσε, και μετά έτρωγαν πατσά στου Καβαλίκα ή στου Γιανέλλη.
Το ’65 ο Στρατής πάει στον Καναδά για κάποια οικογενειακή εξυπηρέτηση μόνος του, με την προϋπόθεση ότι, αφού βρει δουλειά
εκεί, να πάρει μαζί του και τα δύο άλλα παιδιά, τον Παναγιώτη τον Τσιμισκή και τον Γιώργο τον Ψωμά. Ο πρώτος έπαιζε κιθάρα και τραγούδαγε. Καταπληκτικός τραγουδιστής. Πέθανε πριν έξι μήνες στην Αθήνα. Ο Τσιμισκής ήταν Γεραγώτης και ο Ψωμάς ήταν Μανταματιώτης και έπαιζε ακορντεόν. Επέστρεψε ο Στρατής από τον Καναδά, όπου έμεινε για 1,5 χρόνο, στην Αθήνα το ’67, γιατί οι άνθρωποι με τους οποίους συνεργάστηκε εκεί οικονομικά ήταν αφερέγγυοι.
.Συνεργάστηκε με την ορχήστρα του Πολυτεχνείου για αρκετά χρόνια, ενώ παράλληλα παρέδιδε μαθήματα βιολιού.. Συνεργάστηκε με τον Βασίλη Κοντογιάννη, που έπαιζε πιάνο και φορφίσα. Δουλεύανε στην Αχαρνών 4-5 χρόνια και με τον ακορντεονίστα Μάριο Πλωμαρίτη από τη Θερμή, με τον οποίο συνεργάστηκαν τόσο στη Μυτιλήνη όσο και στην Αθήνα αλλά και στην Πρέβεζα.. Μετά πήγε στον Μωράκη, με τα περίφημα βιολιά του δύο σεζόν στο Μον Σενιέ και το καλοκαίρι σε ένα κέντρο στη Βάρκιζα.
Με τα βιολιά του Μωράκη – 1970
Στα σκαλιά του Μον Σενιέ- 1970
Το διαλύσανε με τον Μωράκη και μετά πια ο Στρατής έγινε συνταξιούχος
Ο Ιατρού ήταν μέλος της Πανελλήνιες Ομοσπονδίας Επαγγελματιών Μουσικών Ελλάδος και για ένα μικρό διάστημα διετέλεσε Πρόεδρος της Σωματείου Μουσικών Λέσβου, συμμετέχοντας σε συνδικαλιστικούς αγώνες για την καθιέρωση του ωραρίου, του μεροκάματου, της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, ασφάλειας και της ένταξης των ανθυγιεινά επαγγέλματα. Ήταν αυτός που πέτυχε να αναγνωριστεί το επάγγελμα του μουσικού στην Μυτιλήνη, δηλαδή να παίρνει ο μουσικός ένσημα, να έχει ασφάλεια, άδεια. Επίσης υπήρξε μέλος Εξεταστικής Επιτροπής, όπου οι μουσικοί έδιναν εξετάσεις, για να πάρουν κάρτα εργασίας, δηλαδή άδεια εξασκήσεως για επαγγέλματος.
Ο Στρατής, εκτός από το κλασικό για ρεπερτόριο του βιολιού, έπαιζε “σύγχρονα” και “σμυρναίικα” καθώς και τραγούδια και σκοπούς της Λέσβου, ενώ με ιδιαίτερη προσήλωση μελετούσε το “τσιγγάνικο” βιολιστικό ύφος και ρεπερτόριο.
Για τη σύνταξη του άρθρου χρησιμοποιήθηκε και πληροφοριακό υλικό από την εφημερίδα “Εμπρός” της Λέσβου της 5/10/19, όταν έκανε αφιέρωμα στον Στρατή Ιατρού.
