“Αλυκές και Πολιτιστικός Τουρισμός: Μεσολόγγι και Δ. Λέσβος”

Ιγνάτης  Ψάνης

Υποσχεθήκαμε σε προηγούμενο άρθρο μας πως θα παρακολουθήσουμε την ημερίδα που πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή 24 Νοεμβρίου του 2023 στο κεντρικό αμφιθέατρο του Πα.Δ.Α. η Ημερίδα με θέμα “Αλυκές και Πολιτιστικός Τουρισμός: Μεσολόγγι & Δ.Λέσβος” και την οποία για σοβαρό λόγο δεν μπορέσαμε να παρακολουθήσουμε. Το ενδιαφέρον μας εξηγείται αφενός  από το γεγονός ότι με το θέμα της αλυκής έχουμε μια ευαισθησία και οικειότητα. Δίπλα της μεγαλώσαμε, και η οικονομική-κοινωνική της προσφορά στον τόπο μας είναι πάρα πολύ μεγάλη. Αφετέρου  μας αγγίζει και το πρωτότυπο του θέματος. Πώς μπορεί να  συνδεθεί η δική μας αλυκή μας με το πολιτιστικό-τουριστικό προϊόν;

Η αλήθεια είναι ότι και επί δημαρχίας του νυν Bουλευτή και πρώην Δημάρχου μας, του κ. Παναγιώτη Παρασκευαϊδη έγιναν κάποιες σοβαρές προσπάθειες να αναδειχθεί τουλάχιστον το μουσειακό κομμάτι των αλυκών. Εγκρίθηκαν για μελέτες αρκετά χρήματα τότε, γύρω στα 25 εκατομμύρια δραχμές. Δυστυχώς, οι γραφειοκρατικές καθυστερήσεις και χρονοτριβές δεν επέτρεψαν την ολοκλήρωση της ανάθεσης και έγκρισης των μελετών. Την προσπάθεια συνέχισε και ο επόμενος Δήμαρχος, ο αείμνηστος Στρατής  Γιαννέλλης, αλλά λόγω του ότι το κτήριο παρουσίασε πολλά προβλήματα, εξαιτίας του αλατιού, κρίθηκε πολύ κοστοβόρα η όλη διαδικασία και εγκαταλείφτηκε.

Εμείς περιττό να τονίσουμε ότι χαρήκαμε με την πρωτοβουλία της Καθηγήτριας κας Μαρίας Μανώλα, γιατί και δική μας έγνοια ήταν και είναι η διαμόρφωση ενός σύγχρονου μουσειακού χώρου. Είχαμε και στο παρελθόν επικοινωνήσει με τον Προϊστάμενο των αλυκών, τον κ. Παναγιώτη Χρήστου, όταν ασχοληθήκαμε με τις αλυκές στην εφημερίδα του Συλλόγου της Αθήνας. Δυστυχώς, δε προκάναμε. Βέβαια, όσα ακούστηκαν στην ημερίδα ξεπερνούν τις δικές μας προσδοκίες. Και δεν αναφερόμαστε μόνο στα επιστημονικά συμπεράσματα, που προέκυψαν. Η ακαδημαϊκή κοινότητα θα τα αξιολογήσει και θα τα αξιοποιήσει κατάλληλα. Αναφερόμαστε, κυρίως, στη πρόταση, που ακούστηκε για διαμόρφωση ενός συνολικότερου “πακέτου”, δράσεων πιο ολοκληρωμένου, διαδραστικού, πιο πολύμορφου και, ασφαλώς, πιο απαιτητικού και δύσκολου στην υλοποίησή του.

Εμείς, ως “Πανόραμα Πολιχνίτου” παίρνουμε τη σκυτάλη μετά την ημερίδα. Ο δικός μας φόβος είναι μήπως μετά την ημερίδα, τη δημοσιότητα, τις φωτογραφίες και τις συνεντεύξεις το θέμα της αλυκής μείνει σε κάποια επιστημονικά γραφεία, μείνουν και κάποιες προσωπικές φωτογραφίες , και μετά από κάποιο χρόνο δε θα το θυμάται κανένας. Δε θέλουμε να αποκτήσει το όλο θέμα μόνο θεωρητική μορφή, εικόνα, υπόσταση. Ακούγεται κάτι και μετά αέρας…Δυστυχώς, η εμπειρία μας στο παρελθόν προς τα εκεί κατατείνει. Εμείς θα προσπαθήσουμε με κάθε τρόπο να συνδράμουμε στην όποια υλοποίηση των όποιων στόχων της ημερίδας  μάς επιτρέπουν οι δυνατότητες που διαθέτουμε, να μείνει στο τέλος κάτι χειροπιαστό, να αφήσουμε κάτι στους επόμενους… Ήδη πιάσαμε δουλειά…Αν και δεν είμαστε πολύ αισιόδοξοι. Εδώ χρόνια προσπαθούμε να στεγάσουμε στο χωριό έτοιμα μουσεία και δεν το καταφέρνουμε! 

Να προσθέσουμε ότι η αλυκή  λειτουργεί από τα μέσα του 16ου αιώνα ίσαμε σήμερα ανελλιπώς. Μας έχει προσφέρει πολλά και  και προφανώς έχει ακόμα να δώσει αρκετά.

Σας αφήνουμε να διαβάσετε το Δελτίο Τύπου που είχε την καλοσύνη να μας στείλει η Καθηγήτρια  κ. Μαρία Μανώλα και στο οποίο θα παρατηρήσετε και την συμμετοχή στην εκδήλωση  του Συλλόγου μας στην Αθήνα.

Τα συμπεράσματα δικά σας.

Στο τέλος της σελίδας μας προσθέσαμε ένα εξαιρετικό video, που παρουσιάζει την σύγχρονη διαδικασία παραγωγής του αλατιού, τη μηχανοποιημένη πια. Αλυκή=αλάτι Οι αλυκάριοι τέλος…

Με πολύ μεγάλη επιτυχία και με την σημαντική βοήθεια των παραπάνω χορηγών, (τους οποίους ευχαριστούμε από καρδιάς),πραγματοποιήθηκε την Παρασκευή 24 Νοεμβρίου του 2023 στο κεντρικό αμφιθέατρο του Πα.Δ.Α. η Ημερίδα με θέμα “Αλυκές και Πολιτιστικός Τουρισμός: Μεσολόγγι & Δ.Λέσβος”,  με επιστημονική υπεύθυνη την Αν. Καθηγήτρια του Τμήματος Διοίκησης Τουρισμού του Πα.Δ.Α. Μαρία Μανώλα.

Το πρώτο μέρος της Ημερίδας περιελάμβανε εισηγήσεις επιστημόνων από τρία Πανεπιστημιακά Ιδρύματα, ενώ το δεύτερο αναφερόταν στον τομέα “Τέχνη” και “Αλυκές” και περιελάμβανε εισηγήσεις εκπροσώπων της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, της τέχνης και της αγοράς. Ο συνδυασμός αυτός έδωσε το μέγιστο θετικό αποτέλεσμα για την εξαγωγή χρήσιμων επιστημονικών συμπερασμάτων.

Την Ημερίδα χαιρέτησε η Πρόεδρος του ΕΟΤ κα Άντζελα Γκερέκου, η οποία υπογράμμισε την πρωτοτυπία του θέματος και τη συμβολή του στην υλοποίηση των στόχων του Ελληνικού Τουρισμού. Ταυτόχρονα μίλησε με πολύ θερμά λόγια για τους διοργανωτές κι έδωσε συγχαρητήρια τόσο στο Τμήμα Διοίκησης Τουρισμού, όσο και στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής. Το χαιρετισμό της κας Γκερέκου μπορείτε να δείτε εδώ:

Ταυτόχρονα, στην Ημερίδα παρευρέθηκαν η Αντιπεριφερειάρχης Βορείου Αιγαίου Αναστασία Αντωνέλλη, η εκπρόσωπος του Χαράλαμπου Αθανασίου, Β’ Αντιπροέδρου της Βουλής των Ελλήνων και Πρόεδρου της Ειδικής Μόνιμης Επιτροπής Κοινοβουλευτικής Δεοντολογίας, ο Νεκτάριος Βακάλης, Πρόεδρος της Ομοσπονδίας Λεσβιακών Συλλόγων Αττικής, ο Νίκος Κορδόσης, Πρόεδρος και ιδρυτής του Μουσείου Άλατος Μεσολογγίου, μέλη των ελληνικών Αλυκών Α.Ε. , μέλη του Πρυτανικού Συμβουλίου Πα.Δ.Α και ο Κοσμήτορας Γεώργιος Πιερράκος.

Η μεγάλη επιτυχία της Ημερίδας έγκειται, κυρίως, στη συμμετοχή του κοινού και κυρίως των φοιτητών. Συγκεκριμένα, συμμετείχαν 483 φοιτητές του Πα.Δ.Α και άλλων Πανεπιστημίων. Επίσης, συμμετείχαν 15 σπουδαστές του Δ.Ι.Ε.Κ. ΠΕΙΡΑΙΑ και 35 μαθητές του 11ου Γυμνασίου Αχαρνών στο πλαίσιο περιβαλλοντικού εκπαιδευτικού προγράμματος.

Η Πρόεδρος του Ελληνικού Οργανισμού Τουρισμού καθώς και η επιστημονική Συνεργάτης της κα Βεκρή, εξέφρασαν τη διάθεσή τους για διεύρυνση σχετικών δράσεων και συνεργειών με το Τμήμα Διοίκησης Τουρισμού.

Η κα Μαρία Μανώλα άνοιξε την Ημερίδα με θέμα εισήγησης “Αλυκές και πολιτιστικές δραστηριότητες ανά τον κόσμο” και ανέφερε: «Στόχος μας είναι μέσα από αυτή την προσπάθεια να προβάλλουμε την πολιτιστική και τουριστική αξία του οικοσυστήματος που περιβάλλει τις αλυκές και να εξετάσουμε τις δυνατότητες, έτσι ώστε οι αλυκές να συμβάλουν στην οικονομική-τουριστική ανάπτυξη του τόπου. Επιθυμούμε να αυξηθεί η ελκυστικότητα της Λέσβου και αντίστοιχα η προστιθέμενη αξία του τουριστικού προϊόντος που λέγεται αλυκές και που συνοδεύεται από την προνομιούχο τοπική γαστρονομία, με βραβευμένα παραδοσιακά προϊόντα, και πολιτιστικό πλούτο σε μνημεία υλικής και άυλης κληρονομιάς. Τα μνημεία της Λέσβου αρχίζουν από την εποχή της Σαπφούς και του Τέρπανδρου και φτάνουν ως τον νομπελίστα Ελύτη και τον ζωγράφο Θεόφιλο αλλά και σε λογοτέχνες που αναφέρονται αποκλειστικά στις αλυκές Καλλονής του ’50 και αποτελούν για την Ημερίδα ακόμα ένα σοβαρό πολιτισμικό πόρο άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς» Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η περιοχή των αλυκών Πολιχνίτου και Καλλονής αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους υδροβιότοπους της Ελλάδος και έναν από τους δέκα σημαντικότερους της Ευρώπης ως προς την βιοποικιλότητα και τη βιο-οικολογική μοναδικότητα. Προστατεύεται από την συνθήκη Ramsar και είναι ενταγμένη στο δίκτυο Natura 2000.
Λαμβάνοντας υπόψη την διεθνή βιβλιογραφία και τις πολιτιστικές δραστηριότητες ανά τον κόσμο η εισηγήτρια επικεντρώθηκε στην Λέσβο και συγκεκριμένα στους :

«Λεσβιακούς δρόμους του αλατιού»

 Οι αλυκές παίζουν σημαντικό ρόλο στο καλλιτεχνικό χώρο. Την εποχή του κορωνοϊού, όταν αναγκαστικά έγινε μια εκδήλωση πιάνου στις αλυκές, γράφτηκαν τα καλύτερα σχόλια από τον τύπο: «Μάγεψε το Διεθνές Φεστιβάλ Μολύβου στις αλυκές Καλλονής-θεωρήθηκε μια εμπνευσμένη παρουσίαση». Επομένως, μπορεί να ακολουθήσουν παρόμοιες δραστηριότητες.
 Προτεραιότητα πρέπει να δοθεί στο «πολιτιστικό και τουριστικό προϊόν» που λέγεται «Μέγας φιλόσοφος Αριστοτέλης», που έζησε σ αυτόν τον τόπο 2.500 χρόνια πριν και μάλιστα έγραψε το πρώτο βιβλίο για βιολογία με τίτλο «περί τα ζώα ιστορίαι».
 Το φυσικό κάλλος των αλυκών , ο υδροβιότοπος με τα φλαμίνγκο, τα παστά με προτεραιότητα στον επώνυμο μεζέ «σαρδέλα καλλονής», τα βραβευμένα ούζα ,αποτελούν και αυτά προστιθέμενη αξία του πολιτιστικού πόρου, που λέγεται αλυκές.

 Η παρατήρηση της φύσης με οργανωμένες πεζοπορίες, που ξεκινούν ή καταλήγουν στις αλυκές αλλά περιλαμβάνουν και άλλους σταθμούς της περιοχής, με βιωματικές δραστηριότητες, είναι ακόμα μια πρόταση στα πλαίσια των πολιτιστικών βιωματικών διαδρομών με αμοιβή.

 Οι αλυκές μπορεί προσφέρουν έναν όμορφο χώρο για περιπάτους, καθώς οι εκτάσεις τους είναι επίπεδες και η πρόσβασή τους είναι σχετικά εύκολη.
 Επίσης, οι ευρύτερες εκτάσεις των αλυκών μπορούν να χρησιμοποιηθούν για ποδηλατοδρομίες, προσφέροντας έναν μοναδικό τρόπο εξερεύνησης της φύσης και του τοπίου.

 Η παρατήρηση πουλιών ή ζώων της περιοχής ή ακόμα και τα υπέροχα περιβόλια με τα κηπευτικά των ντόπιων με προετοιμασίες ενός απλού φαγητού ή μιας χωριάτικης σαλάτας από τα χέρια των τουριστών ,θα ήταν η αρχή μιας βιωματικής δραστηριότητας που θα δημιουργούσε συναισθήματα και θα έκανε το τουριστικό προϊόν «Πολιχνίτος» ή «Καλλονή» ανταγωνιστικό έναντι άλλων.
 Το κανό ή καγιάκ στην ευρύτερη περιοχή του κόλπου Καλλονής η της παραλίας Βατερών
 Οι εκδρομές με άλογα, με σεβασμό πάντα στο οικοσύστημα, μπορούν να εφαρμοστούν και στην ευρύτερη περιοχή των αλυκών Δ, Λέσβου», αφού αποτελούν δημοφιλείς δραστηριότητες στο εξωτερικό. Στην Αμερική είναι ενταγμένες στις δραστηριότητες ξενοδοχείων.
 Η συμμετοχή τουριστών στην παρασκευή τοπικών προϊόντων, πάντα ως δραστηριότητα με εισιτήριο, θα ήταν ακόμα μια πηγή εσοδών για τον τόπο.
 Κοινή πρόταση όλων των Λέσβιων εισηγητών υπήρξε η δημιουργία «Μουσείου Άλατος», σύμφωνα με τα πρότυπα του αντίστοιχου στο Μεσολόγγι.
Οι ομιλίες που ακολούθησαν  θα δημοσιευτούν σε πρακτικά και αφορούν τις θεματικές:
“Οι αλυκές ως πολιτισμικό στοιχείο των τόπων. Η Μυτιλήνη και το Μεσολόγγι”. Εισήγηση: Ρόϊδω Μητούλα, Καθηγήτρια Βιώσιμης Αστικής και Περιφερειακής Ανάπτυξης, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
“Αλυκές: Παραγωγική διαδικασία για την ενίσχυση της βιωσιμότητας και της ανθεκτικότητας του οικοσυστήματος”. Εισήγηση: Γιάννης Ελ. Δούκας, Επ. Καθηγητής Τμήματος Αγροτικής Ανάπτυξης, Αγροδιατροφής και Διαχείρισης Φυσικών Πόρων στην Σχολή Αγροτικής Ανάπτυξης, Διατροφής και Αειφορίας του Ε.Κ.Π.Α.
“Από το ιστορικό μουσείο διέξοδος στο μουσείο άλατος – Δρόμοι πολιτισμού, δρόμοι ανάπτυξης”. Εισήγηση: Νίκος Κορδόσης, Ιδρυτής και Διευθύνων Σύμβουλος του Μουσείου Άλατος.
“Αλυκές και λιμνοθάλασσες. Ελληνικές διαχρονικές γεύσεις και ο ρόλος τους στα μοντέρνα επισιτιστικά τμήματα”. Εισήγηση: Γ. Παπαδογούλας, Λέκτορας εφαρμογών του Πα.Δ.Α. και F&B Consultant.
“Το ‘ἅλς’ της ἁλός. Πολιτιστικές διαδρομές και ανάδειξη του αλατοτουρισμού μέσα από τον Αριστοτελικό περίπατο”. Εισήγηση: Ιωάννα Λαχανά, Δικηγόρος Αθηνών, Δημοσιογράφος, Ερευνήτρια.
“Διηγήσεις αλατιού – Μικρές ιστορίες του ταπεινού λευκού θησαυρού”. Εισήγηση: Δέσποινα Κανελλή, Παιδαγωγός – Συγγραφέας – Διευθύντρια του Μουσείου Άλατος.
“Ιστορικές και λογοτεχνικές διαδρομές στις αλυκές Δ. Λέσβου”. Εισήγηση: Ταξούλα Ζάχου, Πρόεδρος του Συλλόγου Αθήνας
“Ο Πολιχνίτος Λέσβου”/“Πολιχνίτος – Ένα βιωματικό ταξίδι”. Εισήγηση: Ευστρατία Καραγεώργη, Λογοτέχνης και μέλος του Συλλόγου Αθήνας “Ο Πολιχνίτος Λέσβου”.
“Η συμβολή της φωτογραφίας φύσης στην ανάπτυξη εναλλακτικού τουρισμού στην Λέσβο”. Εισήγηση: Χρήστος Βλάχος, Φωτογράφος Άγριας Φύσης & Οδηγός πεδίου