Σύμφωνο ελληνοτουρκικής φιλίας κ.α.1930: Ο ενταφιασμός των προσφύγων

Ο Βενιζέλος μετά τη συντριπτική ήττα στην Μικρασία του ’22 για δύο βασικούς λόγους επείγονταν να κλείσει την χαίνουσα πληγή της Ελλάδας, ρυθμίζοντας κυρίως το θέμα του διακανονισμού, της διευθέτησης των οικονομικών διαφορών ανάμεσα δύο κράτη, όπως τον ενδιέφερε και η αναγνώριση και η εξασφάλιση του εδαφικού καθεστώτος ανάμεσα δύο στις δύο χώρες. Το μέγα ζήτημα της ανταλλαγής των περιουσιών συναντούσε τεράστιες καθυστερήσεις και προβλήματα από πλευράς Τουρκίας, αλλά το πρόβλημα μεγεθύνονταν και με την κατάσταση στην οποία είχαν περιέλθει οι πρόσφυγες στην Ελλάδα και εξαιτίας του γεγονότος ότι όσο το θέμα ήταν ανοιχτό περίμεναν, ήλπιζαν να ξαναγυρίσουν στα μέρη τους, Μια  αναμονή που πολλοί την καλλιεργούσαν επίμονα και δεν άφηναν τους πρόσφυγες να ενσωματωθούν στην νέα τους πατρίδα.

Από την άλλη υπήρχε ο πολιτικός προβληματισμός, τι μέλλει γενέσθαι με μια Τουρκία νικήτρια και με ένα ηγέτη, τον Κεμάλ. ο οποίος διαμόρφωνε και οριοθετούσε το νέο τουρκικό κράτος με διαφορετικούς κοινωνικούς και πολιτικούς όρους και με τη στήριξη των Μεγάλων Δυνάμεων, κυρίως με πολιτική σταθερότητα, τη στιγμή κατά την οποία από το Σεπτέμβριο ’22 ίσαμε και τις εκλογές του ’28 η Ελλάδα βρισκόταν σε μια μόνιμη πολιτική αναταραχή. Μόνο από το ’24 και μετά είχαν αλλάξει δέκα κυβερνήσεις, πάμπολλοι υπουργοί εξωτερικών, όπως και τα μέλη που συμμετείχαν στην Μικτή Επιτροπή! Ο Βενιζέλος λοιπόν ανησυχούσε και για την  σταθερότητα του εδαφικού καθεστώτος, για τα σύνορα δηλαδή, και για αυτό έπρεπε να δώσει, μετρώντας και ζυγίζοντας τις εσωτερικές αλλά και διεθνείς καταστάσεις, τελική λύση, γνωρίζοντας πως δεν θα ήταν επωφελεία της Ελλάδας. Έτσι υπογράφει με τον Ινονού

, όπως προείπαμε, το Σύμφωνο της 30ης Οκτωβρίου του 1930, το οποίο::

“- Ρύθμιζε το ζήτημα των Ελλήνων ορθοδόξων της Κωνσταντινούπολης και των μουσουλμάνων της Θράκης, καθώς και των “φυγάδων”.

– ‘Όριζε ότι οι ανταλλάξιμες μουσουλμανικές περιουσίες στην Ελλάδα και η ελληνικές  στην Τουρκία περιέρχονταν στην κυριότητα του ελληνικού και τουρκικού δημοσίου, αντίστοιχα.

– Προέβλεπε αμοιβαία απόσβεση των οικονομικών υποχρεώσεων μεταξύ των δύο χωρών.

Η συμφωνία ολοκληρώθηκε εκτός από το Σύμφωνο φιλίας και με το Πρωτόκολλο για τον περιορισμό των ναυτικών εξοπλισμών και τη Σύμβαση εμπορίου εγκατάστασης και ναυτιλίας. Με την τελευταία αυτή Σύμβαση δόθηκε η δυνατότητα στους υπηκόους του καθενός από τα δύο κράτη να ταξιδεύουν ή να εγκαθίστανται (με κάποιους περιορισμούς) στο έδαφος του άλλου κράτους.

Πράγματι ένα μεγάλο χρονικό διάστημα δεν σημειώθηκαν τριβές μεταξύ των κρατών και δεν αμφισβητήθηκαν τα μεταξύ τους σύνορα. Ο συμψηφισμός, όμως, των ανταλλάξιμων ελληνικών και μουσουλμανικών περιουσιών προκάλεσε θύελλα αντιδράσεων ανάμεσα στους πρόσφυγες. Με τη Συμφωνία αυτή η κατά πολλή  μεγαλύτερη περιουσία των ανταλλάξιμων ορθοδόξων της Τουρκίας εξισώθηκε με την αντίστοιχη περιουσία των μουσουλμάνων της Ελλάδας. Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με την παρακράτηση του 25% της προκαταβολής της αποζημίωσης από την Εθνική Τράπεζα και την άρνηση διακανονισμού των προσφυγικών χρεών, απομάκρυνε τμήμα του πληθυσμού του προσφυγικού κόσμου από την εκλογική βάση του κόμματος του Φιλελευθέρων και συνέβαλε στην ήττα του στις εκλογές του 1932 και 1933″ [Σχολικό βιβλίο Ιστορίας κατεύθυνσης Γ’ Λυκείου]

Στο τέλος αυτής της εθνικής υπόθεσης προκαλεί  σκεπτικισμό και αμηχανία μέχρι και σήμερα η επιστολή που απέστειλε ο Βενιζέλος στην Επιτροπή απονομής Νόμπελ της Σουηδίας το 1934 να απονεμηθεί το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης στον Κεμάλ!!

Εκ των υστέρων εμείς οι νεότεροι μπορούμε να εξάγουμε ορισμένα συμπεράσματα, όπως:

-Όταν υπογράφονται Συμφωνίες, Μνημόνια, Διακηρύξεις ανάμεσα σε κράτη, κυρίως γειτονικά, με σύνθετα απειλητικά  προβλήματα για την ειρήνη και της σταθερότητα της περιοχής, συνήθως ακούγονται μεγαλόστομες εκφράσεις και ηχηρές υποσχέσεις Πόσο όμως διαρκούν; Μην ξεχνάμε, τα γεγονότα, το πογκρόμ στην   Κωνσταντινούπολη εναντίον των Ελλήνων στις αρχές της δεκαετίας του ’50.

-Έρχεται κάποια στιγμή, κατά την οποία ο πραγματικός Ηγέτης πρέπει να είναι έτοιμος να πει το” μεγάλο Ναι ή το μεγάλο Οχι”, πληρώνοντας και το όποιο πολιτικό του κόστος, αν πρόκειται να επαναχαράξει την πορεία της χώρας του ή να τη διασώσει.

-Μην ξεχνάμε πως περίοδοι ειρήνης ανάμεσα σε κράτη που εμμένουν αμετακίνητα στις εθνικές τους θέσεις, ίσως είναι περίοδοι οικονομικής και στρατιωτικής ισχυροποίησής τους,  προκειμένου από όλη θέση πια, από θέση μεγαλύτερης ισχύος, να διεκδικήσουν στρατιωτικά τα εθνικά τους δίκαια. Η χώρα που υπερεξοπλίζεται μόνο ένα στόχο έχει, την κατανίκηση του αντιπάλου. Εννοείται πως τα παραπάνω δεν αφορούν τη χώρα μας αλλά υπονοούν την γειτονική μας Τουρκία.