Βασικό ορμητήριο της δράσης του ήταν, το Ναύπλιο, η Αίγινα, ο Πόρος, η Ύδρα, οι Σπέτσες. Οργάνωσε Νοσοκομεία, διετέλεσε Ιατρός- Χειρουργός σε πλοία του ελληνικού στόλου αλλά και στην ναυαρχίδα «ΚΑΡΤΕΡΙΑ» υπό τον Ναύαρχο Κόχραν.

Συμμετείχε στην εκστρατεία επαναστατικού ξεσηκωμού της Κρήτης καθώς και σε μάχες γύρω από την πολιορκούμενη από τους Τούρκους Αθήνα. Τον Νοέμβριο του 1827, με υπόδειξη της ελληνικής κυβέρνησης, επέστρεψε στην Αμερική προκειμένου να συντονίσει-ενισχύσει την συγκέντρωση βοήθειας προς την λιμοκτονούσα Ελλάδα.

Επέστρεψε σε ένα χρόνο, Νοέμβριο του 1828, με «γεμάτες αποσκευές», έτοιμος να συνεχίσει με πίστη, επιμονή, φαντασία και ενθουσιασμό την φιλάνθρωπο δράση του. Ήταν ο αφοσιωμένος στον άρρωστο Ιατρός, ο άοκνος διανομέας τροφίμων και ρουχισμού στους πεινασμένους και ρακένδυτους Έλληνες, ο εμπνευσμένος ιδρυτής και διοικητής Νοσοκομείων, ο επιβλέπων εργοδότης της κατασκευής λιμενοβραχίονα στο λιμάνι της Αίγινας, ο εισηγητής και δημιουργός πρότυπου οικισμού εγκατάστασης προσφύγων στα Εξαμιλία Κορινθίας, της περίφημης αλλά βραχύβιας Ουανσικτιονίας, λόγω της οριστικής αναχώρησής του.

Με την επιστροφή του στην Αμερική συνέχισε το φιλανθρωπικό του έργο και φρόντισε για την επιστημονική του ανέλιξη. Εξειδικεύτηκε στην Οφθαλμολογία, στο Παρίσι το 1831. Κατά την εκεί παραμονή, το ανήσυχο πνεύμα του δεν έμεινε ασυγκίνητο από τους αγώνες ανεξαρτησίας των Πολωνών και συμμετείχε ενεργά εκθέτοντας τον εαυτόν του σε επικίνδυνες καταστάσεις. Μετά την οριστική επιστροφή του στην Βοστώνη, ιδρύει και διευθύνει το πρώτο σχολείο για τυφλούς στις ΗΠΑ, την περίφημη Σχολή Τυφλών Πέρκινς και αργότερα ειδικό σχολείο για παιδιά με διανοητική καθυστέρηση καθώς και ειδικό τυπογραφείο για την εκτύπωση βιβλίων προς χρήση των κωφαλάλων. Εκτός από το φιλανθρωπικό του έργο, διαρκείς ήταν οι αγώνες του για τα δικαιώματα των γυναικών, την βελτίωση της θέσης των μαύρων και την κατάργηση της δουλείας με πλήθος ομιλιών και άρθρων αλλά και με την έκδοση της εφημερίδας «Ημερήσια Κοινοπολιτεία». Στον αμερικανικό εμφύλιο συμμετείχε ως Ιατρός στον στρατό των Βορείων. Την Ελλάδα επισκέφθηκε για λίγο ξανά το 1844 και επανήλθε το 1867 προκειμένου να ενθαρρύνει, να προβάλλει και να βοηθήσει την επανάσταση των Κρητών (1866-69), εκδίδοντας παράλληλα στην Βοστώνη μια μικρή εφημερίδα με τίτλο «Ο Κρητικός» (The Cretan) . Αξίζει να αναλογισθούμε ότι για χάρη της Ελλάδας, ο Χάου, διέσχισε οκτώ φορές τον Ατλαντικό ωκεανό με τα καράβια εκείνης της εποχής.

Δεν ήταν ένας συνηθισμένος άνθρωπος ο Σάμουελ Χάου! Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει στο καθαρά συγγραφικό του έργο με το οποίο τεκμαίρεται η συγγραφική του δεινότητα και το λογοτεχνικό του ταλέντο. Τα γραπτά του αποτελούν σημαντική και αυθεντική πηγή γνώσης – κατανόησης για τα επαναστατικά γεγονότα, τους πρωταγωνιστές της επανάστασης, την νοοτροπία των απλών ανθρώπων και του κοινωνικού υπόβαθρου της εποχής. Κατά την ολιγόμηνο παραμονή του στην Αμερική, το 1828, εξέδωσε, σε χρόνο ρεκόρ, ογκώδες σύγγραμμα με τίτλο «ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΣΚΙΑΓΡΑΦΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ» με κύριο στόχο την άμεση ενημέρωση της αμερικάνικης κοινής γνώμης για την ελληνική επανάσταση, χωρίς να διεκδικεί την πληρότητα και την ακρίβεια που θα πρέπει να χαρακτηρίζουν κάθε επιστημονική ιστορική μελέτη. Επίσης κατά την εδώ παραμονή του, κατέγραφε σχεδόν ανελλιπώς, σε πρόχειρα σημειώματα, τα γεγονότα, τις σκέψεις, τα καθημερινά του βιώματα. Προφανώς οι σημειώσεις του αποτέλεσαν την κύρια πηγή των δεδομένων για την συγγραφή της “ Ιστορικής Σκιαγραφίας”. Μετά τον θάνατό του, δημοσιεύθηκαν τα διασωθέντα αποσπάσματα του προσωπικού του ημερολογίου, τα οποία μεταφράσθηκαν στα Ελληνικά το 1906, με τον τίτλο «ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΓΩΝΑ 1825-1829». Μέσα στις σελίδες του ημερολογίου καταγράφονται συμβάντα και βιώματα ενώ παράλληλα εκφράζονται σκέψεις, κρίσεις και τολμηρές επικρίσεις. Αν δεχθούμε ότι, μια ιστορική πραγματικότητα συντίθεται από τα γεγονότα αυτά καθαυτά, αλλά και από την αύρα-αρώματα που διαπνέουν και διαποτίζουν τα γεγονότα, αναδεικνύεται το πλεονέκτημα εκείνων που τα βιώνουν. Ο Σάμουελ Χάου, όχι μόνον έζησε την επανάσταση αλλά διέθετε και τις «ευαίσθητες κεραίες» για να συλλαμβάνει τα αρώματα – οσμές των γεγονότων. Επιπρόσθετα, είχε την ικανότητα να μας τα μεταφέρει αυθόρμητα, αυτούσια, αυθεντικά μέσα από την ανιδιοτέλεια της υποκειμενικότητας του. Καταγράφει την πραγματικότητα όπως αυτή «πέφτει» στην αντίληψή του, όπως ο ίδιος την αντιλαμβάνεται, χωρίς να αποφεύγει την κρίση, αλλά και την αναζήτηση και προβολή αυτού που ο ίδιος θεωρεί πρέπον και συμφέρον για την ευόδωση του αγώνα. Επίσης, μέσα στα γραπτά του, αναδεικνύονται ανάγλυφα ο χαρακτήρας και οι ιδέες αυτού του γεννημένου ανθρωπιστή και φιλελεύθερου. Οι ψυχικές του μεταπτώσεις και η παρατηρούμενη, μερικές φορές, ανακολουθία των διαθέσεων και κρίσεών του, δεν θα πρέπει να αποδοθούν σε αστάθεια του χαρακτήρα, αλλά στη διαρκή εναλλαγή των παραστάσεων, στην πλήρη αβεβαιότητα και τους αναρίθμητους κινδύνους. Πάνω από όλα είναι ανθρώπινος, με αδυναμίες, αμφιταλαντεύσεις, κλονισμούς, με μόνη σταθερή προσήλωση την εκτέλεση του καθήκοντος μέσα από την προσφορά στον πάσχοντα και την επιτυχία του αγώνα για ελευθερία της Ελλάδας.

Η Ελλάς, ευγνωμονούσα, του απένειμε το 1835 τον «Μεγάλο Σταυρό του Σωτήρος» για την προσφορά του στον αγώνα. Πρόσφατα, το 2019, τοποθετήθηκε στην προβλήτα του λιμένα της Αίγινας μνημείο με ανάγλυφη την μορφή του μεγάλου αυτού φιλέλληνα, ενώ στο Ηράκλειο της Κρήτης, μικρή οδός, ανεπίγνωτα για τους πολλούς, φέρει – ανορθόγραφα- το όνομά του.

Mνημείο με ανάγλυφη την μορφή του Σάμουελ Γκρίντρλεϊ Χάου στην προβλήτα του λιμένα της Αίγινας

Πηγή:https://eeyed.gr/eeyed-20211121-gonis/