Ιγνάτης Ψάνης

Πλημμύρισε με άρωμα, χρώματα και εικόνες Πολιχνίτου η φιλόξενη αίθουσα των Ροταριανών της Ηλιούπολης την Τρίτη στις 21.00. Ανάμεσα σε φίλους και γνωστούς το “πανόραμα πολιχνίτου” με ομιλητή τον Ιγνάτη Ψάνη παρουσίασε  αφενός το χωριό μας και τα χαρακτηριστικά του τοπόσημα, τον Άγιο Γιώργη, το Δημοτικό Σχολείο και το Πολύκεντρο μαζί με το χαρακτηριστικό φουγάρο και αφετέρου το “χρυσό περιδέραιο” του χωριού, τη Σκάλα με τις Αλυκές, τη Νυφίδα, τα Ιαματικά Λουτρά και τέλος το απαραίτητο αλλά αναγκαίο πια συμπλήρωμά μας, τα Ροδαφνίδια. Αυτό ήταν το πρώτο μέρος τις εκδήλωσης, που είχε ως τίτλο “Πολιχνίτος Λέσβου: Κωμόπολη – Μουσείο Αρχιτεκτονικής”

Στο δεύτερο μέρος αναφερθήκαμε στην αρχιτεκτονική κληρονομιά του χωριού μας. Αρχικά μιλήσαμε για τους λόγους που συνέβαλαν, ώστε να έχουμε αυτόν τον αρχιτεκτονικό πλούτο, τα μέσα και τις τεχνικές που χρησιμοποιήθηκαν και που εκμεταλλεύτηκαν οι καλφάδες και οι μαστόροι της εποχής και τους τρεις τύπους των παραδοσιακών σπιτιών. Στη συνέχεια προβάλαμε  πλήθος φωτογραφιών με εξαιρετικά σπίτια, για ένα μέρος των οποίων γινόταν και σχετική παρουσίαση. Στο τέλος ακολούθησε υποβολή ερωτήσεων και αποριών και κάποια σχετική συζήτηση. Μια όμορφη βραδιά, που τη χαρήκαμε όλοι. Εννοείται πως οι ξένοι εντυπωσιάστηκαν και μάλιστα πολλοί εξέφρασαν και την πρόθεσή τους να μας επισκεφτούν.

Η εκδήλωση αυτή ήταν μία πρόβα για μια μεγαλύτερη εκδήλωση που θα πραγματοποιήσουμε στο κέντρο της Αθήνας με εκλεκτούς και εξειδικευμένους ομιλητές πάλι για το χωριό μας. Και θα το ανακοινώσουμε, για να ενημερωθεί ο κόσμος. Αυτή τη φορά δεν το ανακοινώσαμε, διότι και η μέρα και ο χρόνος και η αναμονή της πλημμύρας αλλά και περιορισμένος ο χώρος  δεν μας το επέτρεψαν.

Εμείς αυτή τη βδομάδα θα ανεβάσουμε το πρώτο μέρος της εκδήλωσης, που περιλαμβάνει την παρουσίαση της ευρύτερης περιοχής μας και κάποιες από τις φωτογραφίες που προβάλαμε. Την επόμενη Δευτέρα θα ανεβάσουμε το δεύτερο μέρος, αφιερωμένο στον αρχιτεκτονικό πλούτο του χωριού μας.

Ταυτόχρονα με την ομιλία προβαλλόταν σε ειδικό χώρο και οι φωτογραφίες οι σχετιζόμενες με το περιεχόμενο της ομιλίας.

ΛΕΣΒΟΣ

 

Με 1636 τετραγωνικά χιλιόμετρα έκταση και 450 χιλιόμετρα ακτογραμμή. Το τρίτο μεγαλύτερο νησί της χώρας με πληθυσμό 83.068 κατοίκους. Το όνομά του το οφείλει στον επώνυμο ήρωα Λέσβο, γιο του Λάπιθου, εγγονό του Αιόλου, που παντρεύτηκε τη Μήθυμνα, μία από τις πέντε κόρες του Μάκαρα ή Μακαρέα, γιο του Ήλιου. (-ΙΣΣΑ-ΑΡΙΣΒΗ-ΜΗΘΥΜΝΑ-ΑΝΤΙΣΣΑ-ΜΥΤΙΛΗΝΗ οι κόρες του)

ΠΟΛΙΧΝΙΤΟΣ

Κωμόπολη ,στο  νοτιοδυτικό μέρος του νησιού, στη νοτιοανατολική πλευρά του Kόλπου Καλλονής, ή Πυρραίων Kόλπου.  Είναι χτισμένη μέσα σε μία κοιλάδα και γύρω από πέντε λόφους. Η ανθρώπινη παρουσία και διαδρομή στο χωριό μας έχει αφήσει τα χνάρια της από την νεολιθική εποχή, κυρίως στα παραθαλάσσια, όπου βρίσκονται ίχνη νεολιθικών οικισμών με τις ανασκαφές του εφόρου αρχαιοτήτων Χαριτωνίδη το 1961.

Το 1565 και ενώ βρίσκεται σε πλήρη ακμή πρώτη φορά αναγράφεται σε Μητροπολιτικό κώδικα της επαρχίας Μυτιλήνης το όνομα Πολιχνίτος.

Μικροί μεσαιωνικοί οικισμοί μετοίκησαν μετά την άλωση του νησιού (1462) στα τέλη του 15ου και αρχές του 16^ου  αιώνα και ίδρυσαν το νέο οικισμό που έμοιαζε με μικρή πόλη, σε σύγκριση με τους οικισμούς που εγκατέλειψαν. Φαίνεται πόσο από κει πήρε και το όνομα Πολιχνίτος, από τα πολλά ίχνη και η μετοίκηση αυτή έγινε είτε από την ανάγκη καλλιέργειας της ελιάς (ανάγκη συνεργασίας) είτε από το φόβο των πειρατών.

Πρώτο τοπόσημο του Πολιχνίτου είναι η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου, με το επιβλητικό καμπαναριό φτιαγμένο το 1872 από ροζωπή, καφεκόκκινη πέτρα, ο ιγνιμβρίτης, γνωστός και ως Πορφυρίτης Λέσβου. Πρόκειται για ηφαιστειογενές πέτρωμα υψηλών προδιαγραφών, που μπορεί να διαπιστώσει κανείς μελετώντας τις φυσικομηχανικές του ιδιότητες. Είναι μαλακή πέτρα, εύκολα διαχειρίσιμη στην αρχή, γιατί αργότερα σφίγγει.  Οι γήινες αποχρώσεις του, κόκκινο ,καφέ και γκρι, δένουν αρμονικά με το φυσικό περιβάλλον. To καμπαναριό είναι ένα αληθινό καλλιτέχνημα με τρεις ορόφους, το ύψος του φτάνει τα 20 m και στην κορυφή έχει τρούλο. Είναι χτισμένο με την αιολική τοιχοποιία. Η Εκκλησία χτίστηκε το 1805, είναι τρίκλιτη, λεσβιακού τύπου, με δύο σειρές κιόνων, τοξωτά παράθυρα, το τέμπλο της είναι ξυλόγλυπτο. Συμβάλλει  στη θρησκευτική και κοινωνική μας ταυτόχρονα συνάντηση.

Το δεύτερο τοπόσημο είναι το Δημοτικό μας Σχολείο, ένα εξαιρετικό κτήριο στην είσοδο του χωριού. ( Σχόλιο: Όταν το προβάλαμε, ακούστηκε ένα παρατεταμένο αα..). Στέγαζε δύο Σχολεία. Εγώ πήγαινα στο Δεύτερο, αριστερά όπως φαίνεται στη φωτογραφία. Αρχικά τα σχέδια ήταν για νοσοκομείο αλλά  οι  ντόπιοι ζήτησαν σχολείο και με την προτροπή και παρέμβαση του Γεωργίου Παπανδρέου, που μας επισκέφτηκε το 1927, με λίγο τροποποιημένα τα σχέδια έγινε το Σχολείο. ( Σχολίασε κάποιος: Μου κάνει εντύπωση που ανάμεσα στην υγεία και στη γνώση ζητήσατε και επιλέξατε τη γνώση!)  Το σχέδιο είναι μοντέρνας αρχιτεκτονικής του μεσοπολέμου. Ντόπιοι μαστόροι, ντόπια πέτρα ,ντόπια υλικά και πολύ ντόπιο χρήμα συνέβαλαν, ώστε από το 1931 να στεγάζει και να μορφώνει γενιές παιδιών. Το  λάβωσε  ο σεισμός του ‘17 αλλά ανανεωμένο και πιο δυνατό από φέτος συνεχίζει την πολύτιμη διαδρομή του.

Το τρίτο τοπόσημο είναι το εντυπωσιακό, πολυγωνικό φουγάρο που υψώνεται πίσω από το παλιό κοινοτικό ελαιοτριβείο, της Εκκλησιάς η Μηχανή όπως λεγόταν, γιατί η συμμετοχή της Εκκλησίας ήταν αρκετά μεγάλη, στο 25%. Σήμερα αποτελεί ένα ιδανικό τόπο για ένα ζευγάρι πελαργών. Τα βράδια ο φωτισμός της καμινάδας και του γύρω χώρου φτιάχνουν ένα πολύ όμορφο κομμάτι του χωριού μας. Όσον αφορά το ελαιοτριβείο αυτό πια σήμερα είναι ένα πολύ όμορφο κέντρο πολιτισμού, το Πολύκεντρο.

ΕΠΙΣΚΕΨΙΜΑ ΜΕΡΗ

ΣΚΑΛΑ ΠΟΛΙΧΝΙΤΟΥ

Το αρχικό της όνομα ήταν “Ελπίς”, μετά την απελευθέρωση είναι πια γνωστή ως Σκάλα. Πρόκειται για το επίνειο του χωριού που συνέβαλε τα μέγιστα στην οικονομική εξέλιξη και πρόοδο. Το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα και στις πρώτες δεκαετίες του εικοστού λειτουργούσαν  πέντε ελαιοτριβεία στην περιοχή μας. Στη Σκάλα το 1881 λειτουργούσε το πιο σύγχρονο της εποχής, επιπλέον πυρηνεργοστάσιο, το μεγαλύτερο των Βαλκανίων, τρία σαπωνοποιεία και η Αλυκή, που παρήγαγε μεγάλες ποσότητες αλατιού. Λειτούργησε, λοιπόν, περισσότερο ως εμπορικό λιμάνι μεταφοράς των παραγώγων των εργοστασίων που αναφέρθηκαν προηγουμένως και του λευκολίθου. Σήμερα είναι ένα γραφικό λιμάνι με άφθονη αλιευτική δραστηριότητα, με όστρακα και ψάρια εξαιρετικής γεύσης, λόγω του ιδιόμορφου πλαγκτόν του Κόλπου και με την πανελλήνια γνωστή πια σαρδέλα μας,  που σε λίγο θα γίνει και προϊόν ΠΟΠ. Εξαιρετικές ταβέρνες αναλαμβάνουν από δω και πέρα το έργο τους! Εννοείται ότι είναι τόπος και παραθεριστικών κατοικιών.

ΝΥΦΙΔΑ

Παραθαλάσσιος  παραθεριστικός οικισμός, εξαιρετικής απλότητας και ομορφιάς, Το τέλος μιας παραθαλάσσιας έκτασης κάποιων χιλιομέτρων από τη Σκάλα μέχρι την Νυφίδα, γεμάτης  από παραθεριστικές κατοικίες.

ΑΛΥΚΕΣ

Ήδη αναφερθήκαμε σε αυτές. Η εξαγωγή του αλατιού πια στις μέρες μας γίνεται με σύγχρονες μεθόδους γιατί παλιότερα υπήρξε ένας από τους πιο επαχθείς χώρους εργασίας. Προσέφερε βέβαια στην τοπική οικονομία και στήριξε πάρα πολλές οικογένειες. Ο χώρος Αλυκής, τα λεγόμενα αλοπήγια, οι ντόπιοι τα λέμε τηγάνια φιλοξενεί και πολλά είδη πουλιών, λειτουργεί ως ένας εξαιρετικός υγροβιότοπος, τον οποίον επισκέπτονται κάθε χρόνο πολύ ειδικοί της ορνιθολογίας και  ορνιθοπαρατηρητές.

 

ΙΑΜΑΤΙΚΑ ΛΟΥΤΡΑ

Θερμοπηγές που αναβλύζουν εδώ και εκατομμύρια χρόνια, οι θερμότερες της ηπειρωτικής Ευρώπης, μεταξύ 67 και 92 βαθμών κελσίου, χλωρονατριούχες. Είναι σε χρήση από την εποχή της τουρκοκρατίας και είναι κατάλληλες για ρευματοπάθειες, αρθροπάθειες ,σπονδυλοαρθρίτιδα γυναικολογικά προβλήματα και πολλές άλλες ασθένειες. Μετά από πολλές παλινωδίες όσον αφορά το ιδιοκτησιακό τους καθεστώς και τη λειτουργία τους, κοντοχωριανός μας επενδυτής, ο κ. Θ. Κούσκος τα ανέλαβε για 25 χρόνια και ήδη αναβάθμισε το βασικό κτήριο, τα εγκαίνια του οποίου έγιναν ήδη στις 16 Αυγούστου. Θα λειτουργήσουν και ως χώρος  ευεξίας. Οι θερμοπηγές Πολιχνίτου ήταν και αυτές που συνέβαλαν, ώστε ολόκληρο  το νησί να ενταχθεί από το 2012 στο παγκόσμιο δίκτυο γεωπάρκων της OYNESKO.

ΡΟΔΑΦΝΙΔΙΑ

Περιοχή του Λισβορίου,  λίγο πιο έξω από το χωριό μας, όπου  από το 2012 ανασκάπτεται συστηματικά από το Πανεπιστήμιο Κρήτης, υπό την επιστημονική διεύθυνση της  Νένας Γαλανίδου .Η έρευνα απέδωσε πολυάριθμα ευρήματα , λίθινα εργαλεία, χειροπελέκεις και κοπείς, που χρονολογούνται μεταξύ 780.000 έως 125.000 χρόνων, ίσως και παλαιότερα. Τα ευρήματα της συνδέουν την πρώιμη Αρχαιολογία της Ελλάδας με την παγκόσμια έρευνα για την καταγωγή και εξέλιξη του ανθρώπου και την πορεία του από την Αφρική προς την Ευρώπη. Πρόκειται για εξαιρετικής σπουδαιότητας ευρήματα, τα οποία αυτή τη στιγμή που μιλάμε παρουσιάζονται σε μία εξαιρετική  εκδήλωση με τον « Αρχαιολογικά ευρήματα από τον παλαιό κόσμο και τη Λέσβο 2,5 εκατομμύρια έως 50.000 χρόνια πριν από σήμερα». Η  εκδήλωση γίνεται υπό την αιγίδα της Προέδρου της Δημοκρατίας κας Κατερίνας Σακελλαροπούλου  στο μουσείο Μπενάκη, πρωταρχικό ρόλο της οποίας έχει η κα Νένα Γαλανίδου.

Οφείλω να ευχαριστήσω τον αγαπητό Βαγγέλη Μόσχο, επαγγελματία πια φωτογράφο, και για τις εξαιρετικές του φωτογραφίες και για την τεχνική υποστήριξη που απλόχερα και εγκάρδια μου πρόσφερε.