Άγιος Ιγνάτιος – Μονή Λειμώνος

Επιμέλεια Ιγνάτης Ψάνης

 Το νησί μας έχει αρκετά μεγάλα, καλαίσθητα και επώνυμα μοναστηριακά συγκροτήματα και εκκλησίες, γνωστά σε όλη τη χώρα, τα οποία συχνά τα επισκέπτονται κατά τη διάρκεια ολόκληρου σχεδόν του χρόνου πιστοί από παντού. Είναι δείγμα και απόδειξη μαζί της αμέριστης, αδιάλειπτης και ανυπόκριτης πίστης του νησιωτικού μας  πληθυσμού.

Μεταξύ αυτών είναι και  η Μονή Λειμώνος (πήρε το όνομά της από το ότι βρίσκεται σε λειμώνα=λιβάδι), την οποία έκτισε ο Άγιος Ιγνάτιος Αγαλλιανός και η οποία διαδραμάτισε σημαντικό πνευματικό και εκπαιδευτικό ρόλο, όπως και οικονομικό και κοινωνικό ρόλο στην ευρύτερη περιοχή της κεντρικής, και δυτικής Λέσβου.

Η βιβλιοθήκη της, είναι η μεγαλύτερη της Λέσβου καθώς και το αρχείο των ελληνικών και οθωμανικών εγγράφων αποτελούν πολύτιμο υλικό για τη διεθνή έρευνα, καθώς φωτίζουν τη Βυζαντινή Λογοτεχνία, το Βυζαντινό Δίκαιο αλλά και την γένει ιστορία της Λέσβου την περίοδο αυτή. Στεγάζονται επίσης γεωλογικό μουσείο και γηροκομείο.

Ο πρώτος σχολάρχης στην Οθωμανική Αυτοκρατορία

Το 1480, δεκαοκτώ χρόνια μετά την κατάληψη της Λέσβου από τους Οθωμανούς, γεννήθηκε στο χωριό Φάραγγας, δύο χιλιόμετρα βόρεια της Αχερώνης Καλλονής, ο Άγιος Ιγνάτιος, κατά κόσμον Ιωάννης Αγαλλιανός, ηγούμενος της Μονής Λειμώνος (1527-1530) και μητροπολίτης Μηθύμνης (1531-1557). Νέος ήταν δάσκαλος στα χωριά της Καλλονής, μετά τον γάμο του χειροτονήθηκε ιερέας και διορίστηκε εφημέριος του Φάραγγα.

Η σύζυγός του, Μαρία, και τα παιδιά τους, εκτός από το Μεθόδιο, πέθαναν από λοιμό στις αρχές του 1520. (Απόστολος Σπανός, Συνοπτική Ιστορία Ι. Μ. Λειμώνος, 2003, σ. 26).
Μετά ακολούθησε το μοναχικό βίο, επανιδρύοντας τα δύο παλαιά Βυζαντινά Μοναστήρια, το 1523 το γυναικείο της Μυρσινιώτισσας επ’ ονόματι της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, και το 1526 το ανδρικό του Λειμώνος επ’ ονόματι του μεγάλου Ταξιάρχη Μιχαήλ, στα ερείπια των εκκλησιών που βρίσκονταν στην από αιώνες οικογενειακή του ιδιοκτησία, που απέκτησαν ξανά ο πατέρας του και η γιαγιά ή προγιαγιά του, η κυρά Ξενητού, πληρώνοντας τους Οθωμανούς, που όταν κατέλαβαν τη Λέσβο καταπάτησαν μοναστήρια και κτήματα, ονομάζοντάς τα σουλτανική περιουσία. (Σταύρος Καρυδώνης, Τα εν Καλλονή Μοναστήρια του Αγίου Ιγνατίου, Κωνσταντινούπολις 1900, σ. 53).

Το 1526, ίδρυσε βιβλιοθήκη η οποία σήμερα είναι η μεγαλύτερη της Λέσβου, με 512 χειρόγραφα 10ου  – 20ου αιώνα, 40 μουσικούς κώδικες και κατάστιχα, 2.238 έγγραφα και 17.000 βιβλία.

Κατά τα χρόνια της ηγουμενίας του, ίδρυσε και δύο εκπαιδευτήρια, το αρρένων στη Μονή Λειμώνος, τη Λειμωνιάδα Σχολή, και το σχολείο θηλέων της Μυρσινιώτισσας, το γνωστό «φροντιστήριον ίνα σπουδάζωσιν εις γράμματα καί διδάσκωνται μουσικήν». (Ανδρέας Μουστοξύδης, Ελληνομνήμων, Αθήνα 1843, Επιστολή Παχώμιου Ρουσάνου, σ. 692).

Το σχολείο της Μυρσινιώτισσας υπήρξε το πρώτο σχολείο θηλέων που λειτούργησε σε ολόκληρη την Οθωμανική Αυτοκρατορία. (Μανουήλ Γεδεών, Ελληνίδων Εκπαίδευσις μετά την Άλωσι, Πρακτικά Ακαδημίας Αθηνών, 5, 1930, σ. 332, 336).

Ο Παναγιώτης Σαμάρας γράφει: «Τα μοναδικά σχολεία που αναφέρονται πως υπήρχαν στη Λέσβο τους πρώτους μετά την άλωση αιώνες, είνε τα σχολεία των μοναστηρίων του Λειμώνα», και προσθέτει ότι το επόμενο αυτών είναι το Ελληνικό Σχολείο Μυτιλήνης, που λειτούργησε 221 χρόνια αργότερα, το 1744. (Η εκπαίδευση στη Λέσβο, Μυτιλήνη 1948, σ. 11 και 14).

Στη Λειμωνιάδα Σχολή δίδαξαν ο Άγιος Ιγνάτιος, ο γιος του Μεθόδιος και για δύο χρόνια, περί το 1545, ο φημισμένος μοναχός και Ζακυνθινός λόγιος Παχώμιος Ρουσάνος, ο οποίος όταν αναχώρησε από τη Μονή έγραψε «Επιστολή» για τον άγιο αποκαλώντας τον «Ιγνάτιο Αντίσσης», ίσως λόγω της γειτνίασης του Λειμώνα με τις μονές του όρους Λιβάνου της περιοχής Άντισσας με την οποία του απευθύνει κατηγορία για τη φοίτηση μικρών μαθητών γειτονικών χωριών στη Σχολή Λειμώνος. Η «Επιστολή» αποτελεί το καλύτερο εγκώμιο του Αγίου, του προοδευτικού σχολάρχη, ο οποίος «ως αστήρ εωθινός εν μέσω νεφέλης», όπως τον χαρακτήρισε ο βιογράφος του, Αθανάσιος Ραιδεστινός, είχε αντιληφθεί την ανάγκη της εκπαίδευσης των υπόδουλων Ελλήνων.

Γράφει ο Παχώμιος προς τον Ιγνάτιο, σε μετάφρασή μου: «Όταν ήλθα από το Άγιο Όρος στη Λέσβο δύο επιλογές είχα ή να παραμείνω στο νησί ή να προχωρήσω για τους Αγίους Τόπους. Αλλά ή έλλειψη τροφής και η φτώχεια εμπόδισε την πορεία μου προς τα εμπρός. Ερχόμενος στο δικό σου Μοναστήρι έμεινα αρκετές μέρες σκεπτόμενος τι θα πράξω, αλλά εκείνοι που σε επαινούσαν άρχισαν να εναντιώνονται μαζί σου για την παρουσία μου.

Τότε βρήκα ένα κελί στο όρος του Λιβάνου το οποίο μου έδωσαν οι εκεί κρατούντες, αλλά εσύ δολίως το αφαίρεσες από μένα και δαιμονίως με κράτησες για δάσκαλο παιδιών. Εγώ βέβαια, μέχρι κάποιο διάστημα, δεν αναλάμβανα να διδάξω με το επιχείρημα ότι η διδασκαλία θα επέφερε σύγχυση στα παιδιά λόγω του άγουρου της ηλικίας των, και πολύ περισσότερο διότι είναι “άκοσμον τω μοναχώ μανθάνειν κοσμικά παιδία”». (σ. 682).

Σήμερα με την εμμονή της διατήρησης του ενός και μοναδικού Δήμου Λέσβου, σκέπτομαι πώς θα καταφέρουμε “δολίως και δαιμονίως” να προωθήσουμε την εκπαίδευση στην Επαρχία Μηθύμνης, εκεί όπου ένας προοδευτικός καλόγερος, ο Καλλονιάτης μητροπολίτης Μηθύμνης, Άγιος Ιγνάτιος “δολίως και δαιμονίως”, καθώς έγραψε ο συντηρητικός καλόγερος Παχώμιος Ρουσάνος, ευτύχησε να είναι ο πρώτος σχολάρχης δύο ελληνικών σχολείων στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, της Λειμωνιάδος Σχολής Αρρένων και της Σχολής Θηλέων της Μυρσινιώτισσας, στην αρχή της δουλείας των 450 χρόνων.

Το video που ακολουθεί είναι ένα μικρό αφιέρωμα στη Μονή Λειμώνος