Περιηγητής στη Βρίσα και Πολιχνίτο το 1905, του Στρατή Πάντα

Εντυπώσεις και διαπιστώσεις ενός περιηγητή, που πέρασε  τον Ιανουάριο του 1905 από τη Βρίσα και Πολιχνίτο

 Από το αρχείο του Στρατή Πάντα

 Ο καλός μου φίλος Αριστείδης Κυριαζής είχε την καλοσύνη να μου στείλει μια σελίδα της εφημερίδας ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΙΣ (Τρίτη 19 Ιανουαρίου 1905). Επειδή το δημοσίευμα παρουσιάζει με γλαφυρό τρόπο και με μία γλυκύτατη φραστική διατύπωση τις εντυπώσεις και διαπιστώσεις του περιηγητή, θεώρησα ότι θα ήταν καλό να διαβάσουν και να αποθησαυρίσουν το κείμενο αυτό όλοι οι αναγνώστες του Αντίλαλου της Βρίσας.

ΔΥΟ ΜΙΚΡΑΙ ΠΕΡΙΗΓΗΣΕΙΣ

Προχωρούντες παρακτίως συναντήσαμεν υπήνεμον εσοχήν καλυπτομένην κατά το πλείστον υπό γιγαντιαίου βράχου, εφ ού εύρηται μικρόν παρεκκλήσιον  καλούμενον Παναγία η κρυφτή. Ουδεμία οδός, ούτε μονοπάτιον υπάρχει εκεί προς ανάβασιν κάτωθεν ή κατάβασιν άνωθεν και όμως τόση είναι η ευλάβεια των χωρικών όλων των πέριξ χωρίων, ώστε κατά την επέτειον μνήμην της συρρέουν απειράριθμοι και από βράχου εις βράχον πατώντες, επί προφανή κινδύνω να κρημνησθώσιν εις την θάλασσαν, φθάνουσι μέχρι του παρεκκλησίου.

Βρισα:Πηγή facεbook, από ομάδα George Margaritis

Αριστερόθεν της εσοχής υπάρχει ίσαλον σπήλαιον, εξ ου αναβρύει θερμόν ύδωρ ιαματικών ιδιοτήτων. Τοιαύτα ύδατα υπάρχουν πολλαχού της νήσου. Μετά ημίσειαν έτι ώραν φθάνομεν εις το επίνειον της Βρυσάς. Είναι ωραίον, χαλικώδες αλίπεδον, εκτεινόμενον επί δέκα λεπτά εις πλάτος 20 και 30 μέτρων. Τα θραυόμενα επ’ αυτού κύματα προκαλούσι ευχάριστον θρουν. Επί τοιαύτης αναμφιβόλως ακτής εξασκούμενος ο Δημοσθένης εθεράπευσε την τραυλότητά του. Αλλ’ εις εμέ ο ήχος εκείνος διήγειρεν άλλα συναισθήματα. Ησθάνθην εν εμοί  πλαταγούσαν όλην εκείνην την θάλασσαν (Μη δεν είναι και η ψυχή ημών θάλασσα εκχέουσα κύματα αισθημάτων;) ηδείαν τη φορά ταύτη ως η του άσματος και τον θρουν των χαλίκων υποκόφως βοώντα και εζήλευσα την φαντασίαν του Webot, η οποία ως εν θεσπεσίω αριστουργήματι Un orage (imitation de la nature) ηδύνατο να παραστήσει δια μουσικών φθόγγων την μεγαλοπρεπήν  απόλαυσιν του παρατεινομένου εκείνου θρου.  Επί της ακτής υπάρχουσι τρία καφενεία. Εις εν αυτών εμείναμεν επ’ ολίγον γευθέντες οψαρίου, το οποίον κατά τον πλουν συνέλαβε δια μιας βολής του κάμακος δεξιώτατος λεμβούχος και οδοιπορήσαντες επί ημίσειαν ώραν ανήλθομεν εις την κωμόπολιν Βρυσάν.

Ό,τι χαρακτηρίζει αυτήν είναι η μεγάλη φιλοτιμία των κατοίκων προς εκπαίδευσιν των τέκνων των και οι πτωχότατοι θυσιάζονται προς τον σκοπόν τούτον, πολλοί δε τοιουτοτρόπως επιστήμονες, ιατροί και δικηγόροι, τιμώσιτο όνομα της κωμοπόλεως ταύτης εγκαθιστάμενοι εν Σμύρνη και αλλαχού της Ανατολής. Εγνώρισα νέον ελθόντα χάριν των γονέων του εκ Σουδάν, όπου από δεκαετίας διέμενεν και εξετίμησα την ευφυίαν αυτού, διότι  ωμίλει ευχερώς επτά γλώσσας. Αλλ’ η τοιαύτη επαινετή μέριμνα των κατοίκων έχει και τι κακόν, ότι αποστερεί αεννάως τον τόπον τόσων νέων, έστω και εντός του Κράτους αποδημούντων, αφθονία δε κορασίδων μάτην αναμένει να συνδέσει την τύχην της προς αυτούς.

Εν πολύτιμον κειμήλιον κοσμεί τον ναόν της κωμοπολέως, το εκ ξύλου καρυάς τέμπλον. Είναι πλήρες αναγλύφων εκ της ιστορικών γεγονότων της Παλαιάς και Νέας Διαθήκης. Πολλοί Ευρωπαίοι επισκέπτονται αποθαυμάζουσι την τέχνην αυτού.

Χρέη ιατρού και φαρμακοποιού εκτελεί εκεί ο φιλότιμος νέος κ. Ι. Νικολαΐδης, εφημερίου ο αιδ. Π’’Θεόδωρος, δημογέροντος ο κ. Καραμάνος και εκκλησιαστικών επιτρόπων ο κ. Πολυχρόνης.

Παλιά φωτογραφία Πολιχνίτου

Τρία τέταρτα μακράν της Βρυσάς κείται ο Πολιχνίτος. Είναι έδρα Δήμου διοικουμένου υπό του εξαιρέτου Αλβανού Χασάν Φεχμή Βέη, αγαπώντας τους πάντας και αγαπωμένου. Αρχιερατικού επιτρόπου χρέη εκτελεί ο πανος. Ιερομόναχος Π΄΄ Χρυσόστομος, αγαθός την ψυχήν. Η ανωμαλία του εδάφους και το βραχώδες αυτού ουδεμίαν φιλοκαλίαν παρουσιάζουσιν εις τον ξένον. Εντύπωσιν μόνον δύναται να παράσχει  αυτώ η ευρύτης κεντρικού ναού της κωμοπόλεως. Κατά Μάιον και Σεπτέμβριον  γίνεται ενταύθα κίνησις ξένων ερχομένων χάριν των ιαματικών λουτρών τα οποία απέχουσι ¼ της ώρας. Υπάρχουσιν εκεί υδρόλουτρον και λασπόλουτρον. Αι θέρμαι ιδρύθησαν παρά του μακαρίτη ιατρού Α. Χριστιανού και ληδη διευθύνονται παρά της χήρας  συζύγου του. Λέγουσιν ότι η ιαματικότης των υδάτων είναι πολλή διά τα ρευματικά, τας οσφυαλγίας, διαπόνους εν γένει του σώματος, τοπικάς ημιπληγίας και άλλα νοσήματα. Εν τούτοις η έλλειψις τακτικού ιατρού προς υπόδειξιν της αναγκαίας κατ’ ασθενείας αναγκαίας θερμοκρασίας των λουτρών δεν δύναται να ικανοποιήσει τελείως τους πάσχοντες υπό ιατρικήν άποψιν.

Η κατέναντι αυτών τοποθεσία είναι ωραία και γραφική ομοιάζουσα, κατά τας διαβεβαιώσεις κυρίου τινός, προς μέρη της Ελβετίας. Ετέρα ωραία τοποθεσία είναι η  του παρεκκλησίου του αγ. Ηλιού, κειμένου ολίγον μακράν της κωμοπόλεως  επί υψηλού βουνού, όθεν καταφαίνεται ο κόλπος της Καλλονής και δυο έτι παρακκλησίων τιμωμένων επ ‘ ονόματι άλλων αγίων, απεχόντων δε περί τα ¾ της ώρας.Παρεκκλήσια του αγίου Ηλιού υπάρχουσι και άλλα επί πολλών κορυφών των βουνών, ανά την νήσον.

Τα κοράσια εδώ εργάζονται την υφαντικήν, μοι επεδείχθησαν υφάσματα αυτών αρκετά καλώς εξυφασμένα. Υπάρχει ενταύθα  και ελαιοτριβείον του κ. Ομήρου Κλούρα, πολίτου εξαιρέτων διαθέσεων. Μεταξύ των λοιπών γνωριμιών μου αναφέρω τους καλούς φίλους κ.κ. Π. Κουτρήν σχολάρχην και Θεόφιλον Σάκκην ιατρόν και τους αξιοτίμους κ.κ. Δημ. Κοτζαμανήν, Αδ. Σάββαν, Αδ. Σάκη, Αδ. Κλαδογένη, Μαΐστρον Σαράντην, Ευστράτιον Κατσάνην και Γεώργιον Σεβαστέλλην.

Το επίνειον του Πολιχνίτου κείται ¾ μακράν παρά τον κόλπον Καλλονής.  Η εξαγωγή των πεφημισμένων σαρδελών του κόλπου προκαλεί κατά την εποχήν των πολλήν κίνησιν. Αι σαρδέλαι αυταί είναι έκτακτοι το μέγεθος και την γεύσιν. Αι πρώται της Αυτοκρατορίας. Εν Κωνσταντινουπόλει τιμώνται μέχρις 20 γρ. την οκάν και εν τω τόπω της εξαγωγής των μέχρι 12. Το ιχθυονομείον διευθύνει ο κ. Γιαννάκος Τζωρτζίδης, εκ των αδελφών Τζωρτζίδη, οίτινες εκμισθούσι τακτικώς και το ιχθυονομείον Μυτιλήνης.

Εκεί εις το επίνειον κατήλθομεν κατά Κυριακήν μετά του μοδίρου και μετά γεύμα το οποίον ευγενώς προσήνεγκεν ημίν, επιβάς ιστιοφόρου λέμβου διευθυνόμην προς την Καλλονήν. Ο άνεμος εφύσα αγρίως, η δε μανία των κυμάτων ολονέν  ηύξανεν. Ο άνεμος ήτο αντίθετος, κατά συνέπειαν ο διάπλους θα εγίνετο διά ελιγμών. Επίστευον ότι εντός 3 ωρών θα εφθάνομεν εις τον ον όρμον. Αλλ’ είτε διότι κακώς αντελήφθη της διεύθυνσης του ανέμου ο λεμβούχος, είτε δια τας συνεχείς μεταπτώσεις εκείνου, οι ελιγμοί επανελήφθησαν εικοσάκις. Η νυξ προ πολλού ήδη είχε φθάσει και όμως ούτε τα Παράκοιλα ακόμη παρεπλεύσαμεν. Αλλ’ εγώ λησμονών την ατυχίαν ταύτην, εθαύμαζον το χρώμα του ουρανού, το οποίον καθόσον κατέπιπτε η νυξ αντανάκλα με πλειοτέραν γλυκύτητα. Ίσως εις τούτο συνέτεινε το πανταχόθεν περίκλειστον του κόλπου, οπότε περιορίζεται φυσικώς η εκ της αντανακλάσεως πλήρης απώλεια του φωτός. Μετ’ ολίγον η πνέουσα ελαφρά αύρα εκόπασεν. Κατ’ ανάγκην θα διανυκτερεύομεν εν τη θαλάσση. Συγκατένευσεν η ψυχή μου και εις αυτό άνευ της ελαχίστης μεμψιμοιρίας, αλλ’ ο λεμβούχος ηπείγετο να φθάση εις Καλλονήν χάριν παραγγελιών ας έφερε, διό και αναλαβόντες ανά μίαν των μεγάλων και βαρέων κωπίων εκωπηλατούμεν. Μετά μίαν μόλις ώραν ακόμη εφθάσαμεν εις το επίνειον της Καλλονής σώοι και ακέραιοι, ήτο δε περίπου μεσάνυκτα. Εκεί δεν υπάρχουσι κατοικίαι αλλά 2-3 καφενεία και μερικαί αποθήκαι. Κατά τοιαύτην ώραν νυκτός όλα είναι κλειστά και ητοιμάσθην να μείνω άγρυπνος εν υπαίθρω μέχρι πρωίας, οπότε κατ’ ευτυχή συγκυρίαν συναντώ δύο καλούς κυρίους τους Κλαδογένην και Σάκην,  οίτινες μολονότι είχαν μεταβή αφ’ εσπέρας εις Καλλονήν, επέστρεφον πάλι δια νυκτός εις το επίνειον. Οι καλοί ούτοι φίλοι εφρόντισον δι εμέ και τοιουτοτρόπως διήλθον την νύκτα ησύχως. Την επιούσαν ιππεύσας διευθύνθην εις Καλλονήν δια τριών άλλων χωρίων απεχόντων αλλήλων ανά πέντε ή δέκα λεπτά.

Παλια Καλλονή: Πηγή: dim-kallon-les-sch-gr

Είναι γεγονός ότι οι εφημερίδες και τα περιοδικά που κυκλοφορούσαν και επί Τουρκοκρατίας, ιδίως στην Κωνσταντινούπολη και στη Σμύρνη, είναι ανεξάντλητες πηγές, απ’ τις οποίες μπορεί κανείς να αντλήσει γνώσεις και ιστορικά στοιχεία. Ιδίως με τη  ψηφιοποίηση των, τούτα τα χρόνια, έχουν γίνει προσιτές σ’ όλους τους «μερακλήδες»   που τους γεμίζει η ιστορία των περασμένων χρόνων.

Πολιχνίτος Νοέμβριος 2020

Πηγή: “αντίλαλος ΤΗΣ ΒΡΙΣΑΣ”, τεύχος 68, Χειμώνας 2021, σελ. 52-53