Αιολικό Ιερό Κλοπεδής Λέσβου

Είναι γνωστή η Λέσβος για τον μεγάλο συγκριτικά με το μέγεθός της αριθμό των αρχαιολογικών χώρων, αδιάψευστη μαρτυρία (και αυτή) του πλούτου και της ακμής που γνώρισε. Γνωστά, επίσης, είναι  και τα σημάδια της μακραίωνης παρουσίας της στον γεωγραφικό χώρο από την Παλαιολιθική έως τη Νεότερη Εποχή.

Το Ιερό της Κλοπεδής αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους χώρους που επιβάλλεται να γνωρίσει ο φιλάρχαιος επισκέπτης του νησιού. Βρίσκεται ανάμεσα στην Καλλονή και τη Μήθυμνα, κοντά στο κεφαλοχώρι της Αγίας Παρασκευής.

Στον χάρτη διακρίνονται οι έξη αρχαίες πόλεις – κράτη, μεταξύ αυτών και η Αρισβαία, που ίδρυσε το Ιερό και του οποίου η πρώτη περίοδος λειτουργίας ανάγεται στον 8^ο αι. π.Χ.  Αργότερα, μετά τη βίαιη κατάληψη της Αρίσβης, η Μήθυμνα(αία) εδραίωσε την κυριαρχία της μέχρι τον μυχό του κόλπου της Καλλονής και το Ιερό πέρασε στην καρδιά της διευρυμένης επικράτειάς της.

Το Ιερό απόκτησε τη σημερινή – προς τιμήν του Ναπαίου Απόλλωνος – μνημειώδη μορφή κατά τον 6ο αι. π.Χ. με την ανέγερση δύο επιβλητικών ναών αιολικού ρυθμού. Στην πιο πάνω απεικόνιση διακρίνονται α) κάτω ο Ναός Α, β) επάνω  ο Ναός Β (με τον οποίο θα σχοληθούμε) και γ) συνεχόμενα  πιο πάνω τα λείψανα του χρονικά πρώτου λατρευτικού  κτηρίου (δίχωρου με ελλειψοειδή κάτοψη και λιθόκτιοστα θεμέλια) που οικοδομήθηκε τον 8^ο αι. π.Χ.

Δυτικό μέρος του Ναού

Ο ναός Β οικοδομήθηκε από εντόπιο τραχείτη λίθο, ιδρύθηκε περί τα τέλη του 6^ου αι. π.Χ. και περιέλαβε στο θεμέλιό του δύο πρωιμότερα κτίσματα του 7^ου – 6^ου αι. π.Χ., (όπως τα κατάλοιπα τούτων διακρίνονται στο εσωτερικό του ναού στις άνω και κάτω πρόσφατες φωτογραφίες μου).

Ο ναός έχει προσανατολισμό από Ανατολή προς Δύση και τυπική κάτοψη μακρόστενου ναϊκού οικοδομήματος των αρχαϊκών χρόνων με διαστάσεις 38 Χ 17 μ. Σώζεται έως το ύψος του στυλοβάτη, επάνω στον οποίο υψώνονταν η εξωτερική κιονοστοιχία (πτερόν). Όπως συνάγεται από τις επί του στυλοβάτη κυκλικές εκβαθύνσεις για την τοποθέτηση των βάσεων των κιόνων, ο Ναός είχε οκτώ κίονες στις στενές  και δεκαεπτά στις μακρινές πλευρές του. Μάλιστα, στη ΒΔ γωνία του βρέθηκαν κατά χώραν  (στη θέση τους) βάσεις αρράβδωτων κιόνων (Βλ. φωτογραφίες).

Το κατώτερο μέρος του Ναού, η κρηπίς, θεμελιώνεται στο βράχο και έχει τρεις αναβαθμούς (σκαλιά). Τους λίθους της κρηπίδας διατρέχει μια κατά μήκος τους ταινιωτή λάξευση (δυστυχώς δεν διακρίνεται καλά στις φωτογραφίες), η γνωστή στους αρχαιολόγους περιταίνια, ενώ, αντίθετα, διακρίνονται αρκετά καθαρά στο μέσο κάθε λίθου οι τεκτονικοί αγκώνες δηλ. επίτηδες αφημένα εξογκώματα για την ανύψωσή τους!

Ο σηκός (το εσωτερικό κύριο μέρος) του ναού ήταν μονόχωρος με κιονοστοιχία σε σχήμα Π  (διακρίνονται στις φωτογραφίες τα σε μήκος κατάλοιπά της), η οποία θα περιέκλειε τη βάση (βάθρο) του λατρευτικού αγάλματος (επίσης διιακρίνεται αυτή στις φωτο προς το δυτικό μέρος του ναού με ορθογώνιο σχήμα).

Ανάμεσα στα σπαράγματα  του Ναού που βρέθηκαν στο εσωτερικό του και τον περιβάλλοντα χώρο ξεχωρίζουν τα περίφημα αιολικά κιονόκρανα (που απαντούν μόνο στη Λέσβο!),

ενώ, ιδιαίτερης αξίας είναι τα κινητά ευρήματα (κοσμήματα, όπλα, εργαλεία)  που εντοπίσθηκαν στο εσωτερικό του πιο πάνω ορθογώνιας κάτοψης βάθρου / βάσης του λατρευτικού αγάλματος,  αναθήματα προφανώς προς τιμήν της λατρευόμενης θεότητας, που δεν ήταν άλλη από τον

… πανελλήνιας ακτινοβολίας θεό  Α π ό λ λ ω ν α, όπως μετά την εύρεση της πιο πάνω ενεπίγραφης πλάκας ταυτίστηκε με βεβαιότητα με τη λατρεία του  ο Ναός!

Πηγή: Νικόλαος Μωραϊτάκης