Τα Μάρμαρα της Ακρόπολης μπορούν να μας επιστραφούν;

Ενδεχομένως, ένα μεγάλο μέρος των αναγνωστών να μη γνωρίζει, και δικαιολογημένα, ποιο ήταν ακριβώς το πέρασμα του Λόρδου Έλγιν στη χώρα μας από το 1792 και κυρίως από το 1801 έως το 1810. Αναφερόμαστε, προφανώς, στη μεγαλύτερη, ίσως, εμφανέστατη και προκλητικότερη κλοπή πολιτιστικών αγαθών ανεκτίμητης αξίας από μια χώρα σε άλλη. Ίσως να μη γνωρίζει με ποιο τρόπο, για τη κλοπή αυτή, το δεξί χέρι του “φιλέλληνα” Λόρδου, ο Ιταλός ζωγράφος Λουζιέρι, συνέπραξε σε ένα από τα μεγαλύτερα πολιτιστικά εγκλήματα της ανθρωπότητας. Πώς με μια κακοστημένη επιχείρηση σύλησης συγκέντρωσαν και μετέφεραν στη Μεγάλη Βρετανία ένα ασύλληπτο σε αριθμό πολιτιστικό θησαυρό από τη χώρα μας. Γλυπτά και αρχιτεκτονικά μέλη, πλήθος κεφαλών, χάλκινες και μαρμάρινες υδρίες, βωμοί, επιτύμβιες στήλες, ενεπίγραφα μάρμαρα, αφαιρέθηκαν από τη χώρα που τα εμπνεύστηκε, τα επινόησε και τα σμίλεψε, για να μεταφερθούν, ίσως για πάντα, σε ξένα μέρη, με την δικαιολογία ότι θα τα έσωζαν από τους απολίτιστους Οθωμανούς. Κοντά στα 100 κομμάτια αφαιρέθηκαν από τον Παρθενώνα, 4 από το ναό της Απτέρου Νίκης, 18 από το Ερεχθείο, μαζί με μία Καρυάτιδα, 4 από το θέατρο του Διονύσου. Δε λεηλάτησαν όμως μόνο μόνο την Αθήνα. Αφαιρέθηκαν αρχαιότητες και από την Ελευσίνα, την Αίγινα, τους Δελφούς , την Νεμέα, τις Μυκήνες και την Τίρυνθα.

Από τη δεκαετία του ΄80 η Μελίνα Μερκούρη, Υπουργός Πολιτισμού της τότε Κυβέρνησης, ύψωνε για πρώτη φορά τη φωνή της στα Συνέδρια των υπουργών Πολιτισμού της τότε ΕΟΚ και απαιτούσε να τη σέβονται, γιατί έρχεται από τη χώρα του Παρθενώνα και γιατί όλοι τους έχουν ένα ανεκπλήρωτο χρέος προς τον παγκόσμιο πολιτισμό: Να πράξουν ό,τι επιβάλλεται, για να επαναπατριστούν τα κλεμμένα μάρμαρα στην χώρα της. Επίμονα απαίτησε την επιστροφή τους, γνωστά πια ως Ελγίνεια, από το όνομα του ανθρώπου που κάποτε, ως μη όφειλε, τα σφετερίστηκε. Δυστυχώς, από τότε μέχρι και σήμερα, που τα πράγματα φαίνεται να έχουν διαφοροποιηθεί κατά κάποιο τρόπο, δεν έγινε απολύτως τίποτα. Εξακολουθούν να στολίζουν ένα άσχετο χώρο. Διαλύθηκε, κομματιάστηκε το μνημείο. Διάσπαρτα τα μέλη των ανθρώπων και των αλόγων, τα μισά στην Αθήνα και τα άλλα μισά στο Λονδίνο! Υπάρχει άλλο τέτοιο προηγούμενο στον κόσμο;

Άλλης μορφής και θεματολογίας ζήτημα είναι τα μεμονωμένα κομμάτια του πολιτισμού μας (αγγεία , σαρκοφάγοι, αγάλματα, νομίσματα κ.λπ.) με τα οποία είναι γεμάτα τα πιο διάσημα μουσεία του κόσμου. Μας κάνουν και εμάς περήφανους, όταν τα βλέπουμε στον τόπο τους. Και καμαρώνουμε για την παγκοσμιότητα του πολιτισμού μας, για τον οποίο διαθέτουν συχνά τον πιο εμφανή, και ξεχωριστό χώρο, όπου η επισκεψιμότητα χτυπά κόκκινο!

Είναι γνωστό πως και η κοινή γνώμη της Αγγλίας και οι εργαζόμενοι του Βρετανικού Μουσείου αλλά και πολλοί επώνυμοι άνθρωποι των γραμμάτων της τέχνης αλλά κι από το χώρο των καλλιτεχνών εκφράζουν δημόσια την άποψή τους και στηρίζουν το δίκαιο αίτημα της επιστροφής τους στη χώρα μας. Και είναι δίκαιο το αίτημα, διότι όλα τα επιχειρήματα του Βρετανικού Μουσείου έχουν πια ανατραπεί, ακυρωθεί και δεν πείθουν πλέον ούτε αυτούς που τα γράφουν!

Δια χειρός Έλγιν… στο Λονδίνο

Τον τελευταίο καιρό γίνεται πάλι μία προσπάθεια να επανέλθει το θέμα. Οι αρμόδιοι της Κυβέρνησης έχουν διαδοχικές επαφές και με τον βασιλιά, τον Κάρολο τον Β’, με την Βρετανική Κυβέρνηση και το Βρετανικό Μουσείο. “Είναι ωραίο το Βρετανικό Μουσείο να επιστρέψει τα γλυπτά του Παρθενώνα στην Αθήνα” δηλώνει η Υπουργός Πολιτισμού κα Λ. Μενδώνη. Και το μουσείο απαντά: ”είμαστε έτοιμοι να συζητήσουμε με οποιονδήποτε, συμπεριλαμβανομένης και της Ελληνικής κυβέρνησης για μία νέα συνεργασία”.

Πάντως στο Ινστιτούτο ψηφιακής Αρχαιολογίας(IDA) δημιουργήθηκε ένα πιστό αντίγραφο γλυπτού του Παρθενώνα. Από ρομποτικό βραχίονα κατασκευάστηκε κεφάλι αλόγου από το άρμα της Σελήνης με ακρίβεια χιλιοστού. Μετά την τρισδιάστατη φωτογραφική σάρωση του αυθεντικού γλυπτού, το αντίγραφο σμιλεύτηκε πάνω σε αυθεντικό πεντελικό μάρμαρο σε εργαστήρια του Ινστιτούτου στην Ιταλία. Στόχος του ιδρυτή του IDA Mr. Michael, που εδρεύει στην Οξφόρδη, είναι να πείσει το βρετανικό μουσείο ότι τα αυθεντικά γλυπτά θα μπορούσαν να επιστραφούν στην Αθήνα και να αντικατασταθούν από τα πανομοιότυπα αντίγραφα. Το μουσείο έχει αποκλείσει μία τέτοια ανταλλαγή αλλά κατά τον Mr. Michael δεν απέκλειε το ενδεχόμενο τα αντίγραφα να εκτεθούν με κάποιο τρόπο στο λονδρέζικο Ίδρυμα. Στις δηλώσεις του παραδέχεται ότι η ελληνική κυβέρνηση αντιμετωπίζει με επιφυλακτικότητα την πρωτοβουλία του.

Να μην ξεχάσουμε την ομόφωνη απόφαση του ΟΗΕ 13/12/18 κατόπιν πρωτοβουλίας της Ελληνικής Κυβέρνησης, απόφαση ”περί επιστροφής ή απόδοσης πολιτιστικών αγαθών στις χώρες προέλευσης”. Η απόφαση που παραπέμπει στα γλυπτά του Παρθενώνα έτυχε ευρύτατης αποδοχής από όλες τις γεωγραφικές ομάδες των κρατών, 105 τον αριθμό.

Έχουν γραφεί κατά καιρούς διαφορά για τη συμπεριφορά του Βρετανικού Μουσείου, όπως για παράδειγμα ότι έχουν κακομεταχειριστεί τα υπόλοιπα μάρμαρα που βρίσκονται στα υπόγεια του Μουσείου, ότι τα έτριβαν με συρματόβρουτσες για να γυαλίσουν και άλλα τέτοια!

Τολμούμε να πούμε ότι το αίτημα της επιστροφής, κυρίως μετά την κατασκευή του εξαίρετου Μουσείου της της Ακρόπολης, είναι πια ένα παγκόσμιο αίτημα, το καταλαβαίνουν όλοι. Το καταλαβαίνει και το ίδιο το βρετανικό μουσείο. Αρνείται, όμως, επίμονα την επιστροφή τους για λόγους εθνικούς αλλά, κυρίως, οικονομικούς. Η χώρα μας και μπορεί και αξίζει πλέον να ελπίζει ότι θα ‘ρθει εκείνη η μέρα, που ίσως προκαλέσει τη μεγαλύτερη εθνική συγκίνηση όλων των εποχών. Θα έρθει η γλυκιά μέρα -το νόστιμον ήμαρ – και γι’ αυτά, όταν θα τοποθετηθούν στο χώρο τους, που είναι ήδη έτοιμος και τα περιμένει.

Όμως, ας μην αυταπατώμαστε και τρέφουμε φρούδες ελπίδες. Κατά πάσα πιθανότητα θα έχουν την τύχη των πολεμικών αποζημιώσεων και των κατοχικών δανείων της Γερμανίας. Η εκάστοτε κυβέρνηση θα επαναφέρει το θέμα, μάλλον…εθιμοτυπικά, το Μουσείο θα αρνείται κ.λπ.

Δια χειρός Έλγιν…στο Λονδίνο. Αυτά και πολλά άλλα!!

Πληροφορούμαστε από τα ΜΜΕ, Βρετανικά και Ελληνικά, ότι συζητείται ο αορίστου χρόνος δανεισμός των Ελγινείων, ως ύστατη υποχώρηση του Βρετανικού Μουσείου. Μερικοί στη χώρα μας ερμήνευσαν αισιόδοξα την προοπτική αυτή, δεδομένου ότι σε βάθος χρόνου θα παραμείνουν μόνιμα στη Ελλάδα, κατά τη γνώμη τους. Βέβαια διαψεύστηκε. Όμως ,επειδή το θέμα του δανεισμού επανέρχεται κάθε τόσο, η ταπεινή δική μας γνώμη είναι ότι:

-Από, όσα έχουμε διαβάσει, το καταστατικό του Μουσείου της Βρετανίας απαγορεύει ρητά την οιανδήποτε εξαγωγή εκθεμάτων.

– Μόνο το Μουσείο έχει τη αρμοδιότητα να αποφασίζει για οποιοδήποτε ζήτημα το αφορά, χωρίς να ετεροκαθορίζεται από καμιά απολύτως αρχή.

– Η θέση ότι σε βάθος χρόνου θα παραμείνουν στη χώρα μας δεν είναι καθόλου ασφαλής, δεδομένου ότι οι ξένοι είναι ξεκάθαροι: ‘’pacta sunt servanda’’ ( Oι συμφωνίες πρέπει να τηρούνται), κατά τον αλήστου μνήμης Υπουργό Οικονομικών της Γερμανίας.

– Θεωρούμε, επίσης, ότι αργά αλλά σταθερά αλλάζει το κλίμα διεθνώς υπέρ μας. Δε θα αντέξει το Μουσείο τη διεθνή διαμαρτυρία αλλά και “επίθεση” που δέχεται από τα δικά της ΜΜΕ!

– Επομένως , είναι απολύτως ορθή η ξεκάθαρη θέση της Πολιτείας μας :Έχετε διαπράξει κλοπή. Δεν τα θέλουμε δανεικά. Να τα επιστρέψετε!!

-Στο κάτω-κάτω μπορούν να τοποθετήσουν απολύτως ακριβή αντίγραφα, όπως παραπάνω εξηγήσαμε. Όσον αφορά στον κανονισμό του Μουσείου ,στο χέρι τους είναι να τον αλλάξουν!

Ένας Άγγλος επισκέπτης της χώρας μας βγαίνοντας από το Μουσείο της Ακρόπολης είπε, συγκινημένος: ΝΤΡΕΠΟΜΑΙ ΠΟΥ ΤΑ ΜΑΡΜΑΡΑ ΣΑΣ ΕΙΝΑΙ ΣΤΗ ΧΩΡΑ ΜΟΥ. Σ’ΑΥΤΟΝ ΤΟΝ ΗΛΙΟ ΚΑΙ Σ’ΑΥΤΑ ΤΑ ΧΩΜΑΤΑ ΠΟΥ ΤΑ ΓΕΝΝΗΣΑΝ ΑΝΗΚΟΥΝ.

ΕΜΕΙΣ ΤΙ ΝΑ ΠΡΟΣΘΕΣΟΥΜΕ!!!

Ιγνάτης Ψάνης, Φιλόλογος