Τιμητική Εκδήλωση για την Ποιήτρια Μ. ΠΑΠΑΛΑ
Τη Δευτέρα, 12 του Σεπτέμβρη 2022 σε μια εξαιρετική εκδήλωση στο ανοιχτό Αμφιθέατρο μαρίνας Μυτιλήνης παρουσιάστηκε η δεύτερη συλλογή ποιημάτων της ποιήτριας Μαρίας Παπαλά με τον τίτλο “Ανεμόεσσα Αιολίδα”. Εμπλουτισμένη η εκδήλωση με ομιλίες, αναγνώσεις ποιημάτων και μουσικά δρώμενα άφησε άριστες εντυπώσεις. Όταν κλήθηκα να μιλήσω στην εκδήλωση αυτή, με μεγάλη ευχαρίστηση δέχτηκα, αν και λόγω σοβαρού οικογενειακού προβλήματος δεν κατέστη δυνατόν να παρευρεθώ. Ο κ. Δ. Μπουρνούς ανέλαβε να εκφωνήσει την ομιλία μου.
Η ΟΜΙΛΙΑ
Με πολύ μεγάλη ευχαρίστηση δέχτηκα να πω δυο λόγια για τη νέα ποιητική δημιουργία
της Μαρίας , που εκδόθηκε τελευταία. Ας μη δούμε τη συλλογή από τη σκοπιά του
κριτικού , γιατί κανείς δεν ξέρει τι δρομολόγιο θα ακολουθήσει μια ποιητική συλλογή ή ένα
ποίημα. Ας τη δούμε από φιλολογική και ειδικότερα λογοτεχνική σκοπιά καθ’ εαυτήν.
Εκείνο που με ευχαρίστησε διαβάζοντας προσεκτικά τα νεότερα ποιήματά της είναι ότι
ο ποιητικός λόγος είναι πιο αυθόρμητος ,εκφράζεται με μεγαλύτερη ευκολία το ποιητικό
ζητούμενο , το ανιχνεύσιμο. Θυμίζει τη γυναίκα, που όσο πιο πολλά παιδιά γεννά, τόσο πιο
εύκολη είναι η κάθε γέννα. Μα σε όλες τις γέννες το αποτέλεσμα είναι το ίδιο, μια νέα ζωή,
μια νέα πνοή , μια νέα δημιουργία .
Η ευκολία για την οποία μίλησα δε μειώνει το αισθητικό, γλωσσικό, λογοτεχνικό
τελικά αποτέλεσμα. Αντίθετα, εντυπωσιάζει το πώς ο λόγος, χείμαρρος, διατρέχει τους
στίχους και τις στροφές, κρατώντας πάντοτε τον εσωτερικό ρυθμό που τον ορίζει και τον
στηρίζει η σκέψη και το συναίσθημα. Δε χάνεται το μέτρο και η ισορροπία. Τα ποιήματα
όρθια και στιβαρά άλλα σαν ιωνικοί άλλα σα δωρικοί κίονες αποκαλύπτουν τα εσώτερα
της δημιουργού. Διάβαζα κάπου ότι τα ποιήματα είναι τα εσώρουχα του ποιητή, δηλαδή
τα μύχια ,τα εσώψυχά του, τα απόκρυφά του. Έτσι μας αυτοαποκαλύπτεται και η Μαρία,
απολογητική, βιωματική, προδομένη αλλά και μαχητική, παραινετική, προτρεπτική ή
αποτρεπτική, μα πάντα γνήσια και αυθεντική. Σαν τα ψωμιά του Θεόφιλου, που ‘’όλα
έπρεπε να φαίνονται στη ζωγραφιά”.
Πήρε, λοιπόν, για άλλη μια φορά το βασικό της “εργαλείο”, το περισκόπιο και
άλλοτε το στρέφει στον εαυτό της, ως ενδοσκόπιο και άλλοτε το περιστρέφει με προσοχή
και σύνεση ,χωρίς εκδικητικές παρορμήσεις ή ιδεολογικές αγκυλώσεις στον περίγυρό της ,
τον στενό μα και τον ευρύτερο. Με χειρουργική ευαισθησία και λεπτότητα, χωρίς να
επιδιώκει τον εντυπωσιασμό του αναγνώστη, αποκαλύπτει πάθη και παθογόνες συνήθειες, εστιάζοντας στις αξίες στις οποίες απαρέγκλιτα πιστεύει, στην εθνική συνείδηση , στο
χριστιανικό ήθος , στην κοινωνική δικαιοσύνη, με την έννοια του καθαρού δικαίου, “χωρίς
οφθαλμαπάτες”, στην πανανθρώπινη αγάπη, “με ακούραστους ομοϊδεάτες”, στην
άδολη φιλία, “ως ισόβιο επάγγελμα”, στον έρωτα, “τον οποίο κανείς δεν απέφυγε”.
Στη συλλογή αυτή ξεχωριστή θέση κατέχει η μνήμη. Τα περασμένα, τα αλλοτινά υλικά
απομεινάρια ζουν με τον τρόπο τους, μας αποκαλύπτουν κάποια στιγμή πτυχές, στιγμές
περασμένες, που όμως σηματοδοτούν συνειδητά ή μη και τη σημερινή μας πορεία. Αθέατα
γίνονται επίκαιρα, σύγχρονα, τελικά αναγκαία, για να μη χανόμαστε, για να ξαναβρίσκουμε
τα ζάλα μας, τα πατήματά μας. Η μνήμη της αγαπημένης φίλης της Ελευθερίας προβάλλει
γεμάτη ζεστασιά, λυρισμό, αυθεντική αισθαντικότητα, μια “ανέσπερη” μορφή γεμάτη
φως.
Εκείνο που αντιλαμβάνεται ο κάθε αναγνώστης, πιστεύω, είναι πως δεν υπάρχει
τίποτε στάσιμο. Κυριαρχεί μια κινητικότητα συνεχής, αέναη είτε εξωτερική είτε, κατά
κανόνα, εσωτερική. Το ποιητικό υποκείμενο βρίσκεται σε μια εντυπωσιακή εγρήγορση, αυτοεπιστράτευση. Και για τον σκοπό αυτό επινοούνται κάθε μορφής λογοτεχνικά
σχήματα (παρηχήσεις, αντιθέσεις, προσωποποιήσεις κ.λπ.) έτσι που νοιώθεις κάθε στιγμή
ότι είσαι θεατής ή ακροατής κάποιου δρώμενου. Η ικανότητα να προκαλεί συναισθήματα
με εικόνες κάθε λογής (οπτικές, ακουστικές, οπτικοακουστικές, ηχητικές, ρεαλιστικές ή
υπερρεαλιστικές) πλέκουν και διαμορφώνουν το δικό της ύφος, γιατί τη βοηθούν να δομήσει, να οργανώσει τον λόγο της. Οι λογοτεχνικοί πόροι χρησιμοποιούνται τόσο όσο, αλλά και αν φαίνεται κάπου να πλεονάζουν, βρίσκονται σε απόλυτη σχέση με τη δυναμική
του θέματος και τη διάθεση της δημιουργού, γιατί αυτά τελικά τα έργα είναι και τα πιο
εντυπωσιακά. Όπως εντυπωσιακές είναι και οι συναισθηματικές έντονες εναλλαγές, οι
φωτοσκιάσεις που δίνονται και δένονται με εξαιρετική τέχνη και τεχνική.
Η ποίηση της Μαρίας παραπέμπει και στο φως και στη λύρα του Απόλλωνα αλλά και
στη δυναμική του Ήφαιστου, καθώς σφυρηλατεί τη γλώσσα και αυτή υπακούει στα πολύ
λεπτά συναισθήματά της
Πάλι θα αναφερθώ στη γλωσσομάθειά της αλλά και στη γλωσσοπλαστική της
ικανότητα και ευχέρεια. Είναι ένα βασικό ατού της και το χρησιμοποιεί είτε συνειδητά είτε
αυθόρμητα, δεν έχει σημασία. Ο αναγνώστης απλά το απολαμβάνει! Οι λέξεις
ανακατεύονται, διαπλέκονται, διαλέγονται μεταξύ τους. Άλλες δημοτικής άλλες
καθαρεύουσας, άλλες ντοπιολαλιάς άλλες αρχαιοπρεπείς έτσι που κάθε μια και όλες μαζί
με λογική και σύνεση ολοκληρώνουν την ποιητική σύλληψη.
Είμαι βέβαιος ότι ο ποιητικός οίστρος της Μαρίας θα έχει συνέχεια.
Μας βοηθά να καταλάβουμε και να “καταλαβαινόμαστε τώρα”.
Ιγνάτης Ψάνης, Φιλόλογος
