Η Ιστορία διδάσκει… αλλά δεν έχει μαθητές

Το φετινό θέμα των πανελλαδικών εξετάσεων στο μάθημα της Έκθεσης -Έκφρασης  εντάσσεται στην κατηγορία των προβληματισμών και της σκοπιμότητας  που ενίοτε υπηρετούν τ’ετοια θ’εματα,ηθελημένα ή αθέλητα. Είναι σα να λέει στους νέους ανθρώπους πως όσοι διαβάζετε Ιστορία γράψτε τις εντυπώσεις σας ,οι υπόλοιποι γράψτε τι χάνετε ,επειδή δε τη διαβάζετε.Αλλά επειδή οι παροικούντες την εκπαίδευση γνωρίζουν πολύ καλά ότι οι μαθητές δεν ασχολούνται με το μάθημα αυτό ,’όπως και με τα περισσότερα γλωσσικά-θεωρητικά μαθήματα ,τους κάνουν και μια άσκηση αυτοκριτικής .έτσι έγινε και με τη Λογοτεχνία στις προ προηγούμενες πανελλαδικές εξετάσεις στο ίδιο μάθημα.

Η πρώτη  ερώτηση των πανελ. εξετάσεων στο μάθημα της Έκθεσης -Έκφρασης φέτος ήταν:

-Ποια είναι η προσφορά της Ιστορίας;

Πρώτα-πρώτα επιβάλλεται για την αντικειμενική αντιμετώπιση της ερώτησης να πούμε ότι η ερώτηση υποβάλλεται σε μαθητές – εφήβους. Οι γνωστικές τους ιστορικές αποσκευές αρχίζουν να μαζεύονται και σιγά-σιγά να γεμίζουν από τις τάξεις του Γυμνασίου και κυρίως του Λυκείου. Εννοείται πως στην εφηβική ηλικία  μπορούμε να μιλάμε για δυνατότητα αξιολόγησης των ιστορικών γεγονότων. Μπορεί, δηλαδή, ο έφηβος, υπό προϋποθέσεις, να αποκρυσταλλώσει άποψη, γιατί έχει τη νοητική και συναισθηματική επάρκεια να κατανοεί ορολογίες, να συσχετίζει και να βρίσκει την αλληλουχία στα γεγονότα, να εμβαθύνει και, τελικά, να αποκτά ιστορική σκέψη και συνείδηση. Μπορεί, επομένως, να σου πει το “πώς” και το “γιατί”, για τα λάθη των προηγούμενων, από τα οποία πρέπει να μάθει η νεότερη γενιά, για την εξέλιξη του πνεύματος, της τέχνης, για τον ρόλο της προσωπικότητας στη ροή του χρόνου, για τα καθοριστικά εθνικά και παγκόσμια γεγονότα, ορόσημα του ιστορικού χρόνου, για τη σύσφιξη της κοινότητας με τη διαμόρφωση εθνικής συνείδησης και ταυτότητας και άλλα πολλά. Εδώ πια επιτελείται και ολοκληρώνεται ο ρόλος και η σκοπιμότητα του μαθήματος.

Από όλα τα παραπάνω συνάγεται αβίαστα και  με τους κανόνες της απλής επαγωγής ότι μπορεί να προσδώσει πολύτιμα εφόδια για δημιουργία και καλλιέργεια  ενσυνείδητων ανθρώπων -όχι πια ατόμων. Να προσδώσει μια πλούσια “βάση δεδομένων”, ικανών να μορφώσουν και να κάνουν τις επιλογές  στο παρόν και στο μέλλον τους πιο ασφαλείς και πιο υπεύθυνες. Να προσδώσει την αξία και, εύλογα, την ανάγκη της συλ-λογικότητας, της συν-εργασίας. Τελικά, για να μη  μακρηγορούμε, μπορεί να τους προετοιμάσει ένα στέρεο και ασφαλές υπόστρωμα (κοινωνικό-πολιτικό-πνευματικό).

Διαφορετικά, απομένει απλά μια βαρετή και υποχρεωτική  ανάγκη απομνημόνευσης-αποστήθισης. Και τότε γίνεται ανιαρό, καταναγκαστικό, αποβλακωτικό και ψυχοκτόνο σαρανταπεντάλεπτο. Στην καλύτερη περίπτωση οι ιστορικές “πληροφορίες” παραμένουν για κάποιο σύντομο χρονικό διάστημα αποθηκευμένες στη μνήμη: γνώσεις στεγνές, ασύνδετες και ανώφελες, χρήσιμες μόνο για εντυπωσιασμό των άσχετων ή ημιμαθών.

Η Ιστορία, λοιπόν διδάσκει. Και δε διδάσκει μόνο ως μάθημα. Διδάσκει και ως βιωματική ή “μεταφερόμενη” γνώση. Η γενιά μας έμαθε, άκουσε, γνώρισε, με κάποιους τρόπους, τον εμφύλιο και τα απόνερά του, τη δικτατορία των συνταγματαρχών, τη διχόνοια που συνόδευε το κομματικό μίσος και πάθος. Ειδικά, στις μέρες μας ακόμα και στα πιο ακραία ιστορικά γεγονότα, όπως επιθετικοί  πόλεμοι, εμφύλιες συγκρούσεις, μαζικά προσφυγικά ρεύματα, δικτατορικά-αυταρχικά καθεστώτα, οικονομικές κρίσεις κλπ. γινόμαστε αυτόπτες μάρτυρες. Τα παρακολουθούμε από τον καναπέ μας…σε συνέχειες!

Το συμπέρασμα, λοιπόν, είναι ότι ενώ εδώ και χιλιάδες χρόνια γνωρίζουμε τι σημαίνει πόλεμος συνεχίζουμε να σφαζόμαστε, με μεγαλύτερο από παλιά μίσος και με πιο …μοντέρνα όπλα μαζικής καταστροφής! Ενώ ξέρουμε τα αποτελέσματα του εμφύλιου μίσους ,συνεχίζουμε να θέλουμε να εξοντώσει, να εξαφανίσει, αν μπορεί, το ένα κόμμα το άλλο! Ενώ είναι “φως φανάρι” πού μας οδηγεί η απαράδεκτη συμπεριφορά μας απέναντι στη φύση, με εξαιρετική ταχύτητα και…επιμέλεια πριονίζουμε το κλαδί πάνω στο οποίο καθόμαστε, μακάριοι! Ενώ γνωρίζουμε, ότι η παραβίαση του διεθνούς ή του εθνικού δικαίου εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους, με απερίγραπτη ελαφρότητα μηχανευόμαστε τρόπους και μέσα να τα παραβιάζουμε! Ενώ τις επιστήμες τις φτιάξαμε, γιατί είναι απόλυτη ανάγκη να απαλύνουμε τον πόνο, να μειώσουμε την πείνα και να βοηθήσουμε τους ανθρώπους να γίνουν καλύτεροι, πιο ελεύθεροι, εμείς τις οικειοποιούμαστε, κυρίως, για το κακώς εννοούμενο εθνικό ή  προσωπικό συμφέρον, δύναμη και προβολή!

Συμπέρασμα από όλα τα παραπάνω: Η Ιστορία διδάσκει αλλά εμείς δε μαθαίνουμε.

Το “γιατί” δε μαθαίνουμε και το “πώς” θα μπορούσαμε να μάθουμε θα αναλυθεί σε επόμενα άρθρα

Απαραίτητη διευκρίνιση: Η Ιστορία ως Επιστήμη δεν περιλαμβάνει μόνο τα πολιτικά και στρατιωτικά γεγονότα, όπως οι πολλοί νομίζουν. Οποιοδήποτε γεγονός παράγει αποτελέσματα σε μεγάλο πλήθος ανθρώπων, θεωρείται ιστορικό, όπως μια σοβαρή περιβαλλοντική καταστροφή, ένας μεγάλος σεισμός, ένα αθλητικό γεγονός (Ολυμπιακοί του Μονάχου), μια μεγάλη επιστημονική ανακάλυψη κλπ.

Ιγνάτης Ψάνης, Φιλόλογος