ΡΟΔΑΦΝΙΔΙΑ (επιστήμη και οικονομία)

του Ιγνάτη Ψάνη

Όσο η μία άνοιξη διαδέχεται την άλλη και το ανασκαφικό πάθος της κας Νένας Γαλανίδου συνεχίζεται αυξανόμενο  και η ανασκαφή μεγαλώνει σε βάθος, άλλο τόσο οι επικοινωνιακές δραστηριότητές της αυξάνουν το πλάτος της ενημέρωσης και σιγά-σιγά τα Ροδαφνίδια φιλοξενούνται σε έγκριτα επιστημονικά περιοδικά, οι συνεντεύξεις της Καθηγήτριας στον έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο, η συνεχής αρθρογραφία στον ντόπιο αλλά και στον Αθηναϊκό τύπο, τα κάθε λογής συνέδρια που οργανώνει ή συμμετέχει, οι διεπιστημονικές διεθνείς συνεργασίες της ολοένα και περισσότερο κάνουν τον “Μικρόν” εκείνο τόπο να φαντάζει “Μέγας”.

Το 2000 δύο ερασιτέχνες ερευνητές, δύο γιατροί, ο Μάκης ο Αξιώτης και ο Χάρης ο Χαρίσης αντιλήφθηκαν στα Ροδαφνίδια παλαιολιθικά εργαλεία, όπως και στον Αλμυροπόταμο Πολιχνίτου κάτω από τα Θέρμα (στη θέση Φτερό) και των οποίων παρέδωσαν έναν αριθμό στο μουσείο Φυσικής Ιστορίας στο Σίγρι. Μετά τη δημοσίευσή τους στο περιοδικό “Αρχαιολογία” από τους Χ. Β. Χαρίση, P.Durand, Μ. Αξιώτη και Τ.Β. Χαρίση  και μετά πάροδο δώδεκα ετών ανάλαβε δράση το Πανεπιστήμιο Κρήτης, συστηματικά πια, με επικεφαλής την κα Νένα Γαλανίδου, καθηγήτρια Προϊστορικής Αρχαιολογίας  του Παν/μίου Κρήτης. Αεικίνητη, ακάματη, ευπροσήγορη με όλους, ευγενική και κυρίως  πειστική στην επιχειρηματολογία της αφοπλίζει με εκείνο το ακαταμάχητο χαμόγελο, την ευφράδεια και τη γλυκύτητα του λόγου της.

Έχουμε κάθε λόγο να ευλογούμε τη Λεσβιακή Γη που κάθε τόσο μας εκπλήσσει με τις θαυμαστές  της αποκαλύψεις. Ολόκληρη δεν είναι παρά ένα πάρκο γεωλογικών και αρχαιολογικών ευρημάτων. Αυτά ξεκινήσαμε δειλά-δειλά να ανεβάζουμε στην ιστοσελίδα μας, έστω και αν δεν έχουν την πολύ μεγάλη ανταπόκριση που έχουν όλα τα άλλα  άρθρα μας. Όμως, θεωρούμε χρέος και ευθύνη μας να συνεχίσουμε να προβάλουμε τον πολιτισμό μας όλων των εποχών, όλου του νησιού.

Η περιοχή μας βέβαια υστερεί στην ανασκαφή, μελέτη και αποτύπωση του υπεδάφους. Η παρουσία της ανασκαφικής σκαπάνης στα Ροδαφνίδια  ίσως είναι η απαρχή της συνέχισης των αρχαιολογικών ανασκαφών του αείμνηστου Χαριτωνίδη το 1960 στις Χαλακιές. Από τότε δεν είχαμε καμία παρέμβαση αρχαιολογική. Συχνά-πυκνά, όμως, οι ντόπιοι περιφερόμενοι στα χωράφια τους βρίσκουν ίχνη-υποψίες παλαιών ανθρώπινων δραστηριοτήτων. Εξάλλου όσοι ασχολούνται με την περιοχή μας όλο και περισσότερο τείνουν να δικαιώσουν τον αείμνηστο Χ. Καρατζάνο και βρίσκουν εύστοχες πολλές από τις υποθέσεις, που τεκμηριωμένα κατά τη γνώμη του, υιοθετούσε και όλοι τον αναζητούν στις έρευνές τους και τον αναφέρουν ως πηγή. Να έχει δίκιο, για παράδειγμα, για την αρχαία πόλη Αγαμήδη, που την ταυτίζει με την περιοχή, που εμείς ονομάζουμε Αγμαστιά (Αγαμήδης Εστίαν) και η οποία  ήταν κοντά στην αρχαία Πύρρα αλλά δεν καταποντίστηκε, όπως αυτή; Η πρώτη ρεματιά μετά τη Σκάλα προς τη Νυφίδα ονομάζεται Αγμαστιά.

Για να επανέλθουμε, όμως, στο θέμα μας μετά το αναγκαίο ξεστράτισμα και για να αναφερόμαστε σε χειροπιαστά, αναγνωρίσιμα και μετρήσιμα αρχαιολογικά μεγέθη, ασφαλώς και έχει δίκιο η κα Ν. Γαλανίδου για το γεγονός ότι: “Η ιστορία του ανθρώπινου πολιτισμού στο Αιγαίο ξεκινά από τη Λέσβο. Ότι μεταξύ 200.000 και 500.000 ετών τα Ροδαφνίδια ήταν η μοναδική μεγάλης έκτασης και χρονικού βάθους ανασκαμμένη θέση της Αχελαίας τεχνοπολιτισμικής παράδοσης στην Ελλάδα, την Βαλκανική και την Δυτική Ανατολία. Ότι εγγράφει  την ελληνική αρχαιολογία στην επιστημονική συζήτηση για τις μετακινήσεις των ανθρωπιδών από την Αφρική και την Ασία προς την Ευρώπη. Πότε και ποιοι και υπό ποιες συνθήκες έζησαν στον Αιγαιακό χώρο την εποχή εκείνη. Ότι τα ευρήματα μάς δίνουν πληροφορίες για τα τεχνολογικά επιτεύγματα και την αισθητική αναζήτηση πριν από μισό εκατομμύριο χρόνια”.

φωτο:emprosnet- Η κα Γαλανίδου “επί το έργον” … στον χώρο εργασίας

Ανάμεσα στα εργαλεία βρέθηκε μεγάλος αριθμός από υπέροχους χειροπελέκεις και κοπείς, που σχίζουν και αφαιρούν το κρέας από το κόκκαλο, βρέθηκαν πυρήνες παραγωγής εργαλείων, απολεπίσματα, ξέστρα και πληθώρα άλλων εργαλείων. Εργαλεία που αποδεικνύουν πόσο ικανοί λιθοξόοι ήταν, πώς ξεχώριζαν τις πρώτες ύλες ανάλογα με τις ιδιότητες θραύσης του λίθου, πώς είχαν αφαιρετική και πιθανότατα και συμβολική σκέψη, πώς από την τεχνολογία τους συνάγεται ότι είχαν ικανότητα επικοινωνίας και πυρήνες κοινωνικής ζωής που διασφάλιζαν ότι μεταβιβάζεται η πολύτιμη τεχνογνωσία και η πληροφορία εν γένει από γενιά σε γενιά.

Χειροπελέκεις

Παραφράζοντας κάπως θα λέγαμε πως έχουμε ανάγκη στα μέρη μας να συνδυάσουμε ¨το επιστημονικόν μετά του ωφελίμου”. Ναι, προστίθεται μια σελίδα στην Ιστορία του Ανθρώπου στα Ροδαφνίδια. Ναι, προστίθεται  ένας ακόμα κρίκος στην μετακίνηση και εγκατάσταση των πρώτων κατοίκων του νησιού. Ναι, προστίθενται νέα στοιχεία για την γεωλογία και γεωφυσική κατάσταση της περιοχής μας. Ναι, ικανοποιείται εν μέρει η πανάρχαιη περιέργειά μας, από πού ερχόμαστε.

Όμως, θα θέλαμε να δημιουργηθεί και ένα Κέντρο Έρευνας και Πολιτισμού, στεγασμένος, όχι φαραωνικός ή τεράστιος απ’ όπου ο επισκέπτης θα παίρνει την πληροφορία και τη γνώση. «Υπάρχει μια μεγάλη κοινωνική συμφωνία με τους κατοίκους της περιοχής που προσδοκούν την ανάδειξη του αρχαιολογικού χώρου προς όφελος της τροπικής οικονομίας. Η ομάδα του Πανεπιστημίου της Κρήτης θα τιμήσει τη δέσμευσή της» τονίζει η κα Γαλανίδου.

Ασφαλώς, η ευρύτερη τοπική οικονομία θα αναπτυχθεί εφόσον αξιοποιηθούν παράλληλα και άλλοι πυλώνες, ώστε να δημιουργηθούν θέσεις εργασίας, κυρίως για τους νέους, όπως η γεωθερμία για την οποία γίνεται πολύς και σοβαρός λόγος τελευταία.

Η περιοχή μας έχει ένα μεγάλο πλεονέκτημα, που θα τη βοηθήσει στην ανάπτυξή της, δεν έχει ακόμα αναπτυχθεί!! Μακάρι η “τέχνη” και οι “τεχνικές” της Κας Γαλανίδου να μας βοηθήσουν, ώστε να μας μάθουν και παραπέρα, γιατί αυτός ο κόσμος μας  ο Μικρός μπορεί να γίνει Μέγας 

Κλείνουμε το άρθρο μας με μια εξαιρετική ομιλία της κας Γαλανίδου στην Κρήτη για την παλαιολιθική τεχνολογία και τέχνη

ΠΗΓΕΣ:-Συνέντευξη της κας Γαλανίδου στον Ιγνάτη Ψάνη (ΠΟΛΙΧΝΙΑΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ, τεύχος 167, Ιούλιος, Αύγουστος, Σεπτέμβριος 2021)

-Μάκης Αξιώτης, «οι πρώτοι άνθρωποι της Λέσβου», «Αντίλαλος της ΒΡΊΣΑΣ», τεύχος…

-Τάσος Μακρής, ΠΟΛΙΧΝΙΑΤΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ, τεύχος152, Οκτώβρης, Νοέμβρης, Δεκέμβρης 2017

-Στρατής Πάντας, Αντίλαλος της ΒΡΙΣΑΣ, τεύχος 65, σελ.45